Veel lichtpuntjes in crisistijd

Crises op allerlei fronten, waaronder fors fluctuerende energieprijzen, vormen continu hete hangijzers in de maatschappij. Met omvangrijke klimaatplannen en steeds weer nieuwe wet- en regelgeving is het ook zaak om te blijven kijken naar kleinere, haalbare oplossingen. Zoals ledverlichting. Drie experts, Thomas Leenders, Anne-Jaap Deinum en Thomas van Houten, vertellen je daarover het belang en de mogelijkheden.

Tekst: Ysbrand Visser; Beeld Signify

Thomas Leenders

‘Bekijk de verschillende crises niet vanuit een eenzijdige silo’

Anne-Jaap Deinum

‘We moeten op een heel andere manier gaan bouwen’

Thomas van Houten

‘Vanuit Brussel komen er strengere maatregelen’

Thomas Leenders (Signify1) trapt af met de constatering dat we ook stappen kunnen en moeten maken met relatief eenvoudige maatregelen. En dat ondanks het feit dat we te maken hebben met enorm grote crises. Leenders: “De afgelopen periode kwamen verschillende crisismomenten bij elkaar. Zo dachten we vorig jaar corona achter de rug te hebben en kwam er een nieuwe crisis met de oorlog in Oekraïne. Mede daardoor zag je uiteindelijk een enorme stijging van de energieprijzen en inflatie. Dat raakte niet alleen de mensen thuis, maar zeker ook veel gemeenten en andere overheidsinstellingen.”

Mogelijkheden voor transities

“Naast die energiecrisis en de al aanwezige klimaatcrisis”, vervolgt Leenders, “is er nu ook nog een grondstoffencrisis en wordt het steeds belangrijker om in te zetten op circulariteit. Misschien is dat tegenwoordig zelfs wel het belangrijkste thema. Bekijk de verschillende crises echter niet vanuit een eenzijdige silo, want de ene crisis staat niet los van de andere. Bovendien bieden deze crises mogelijkheden voor transities, waarmee je de wereld echt verandert. Hoe erg de opwarming van de aarde ook is, de crises kunnen ook zorgen voor een mindset om wel stappen te zetten en de wereld écht te verduurzamen.”

Ons elektriciteitsgebruik bedraagt nu 110 à 120 terawattuur en we gaan naar liefst 450 in het jaar 2050, aldus Anne-Jaap Deinum (directeur Fedet2). “En daarbinnen”, vervolgt Leenders, “is verlichting verantwoordelijk voor 13% van het wereldwijde elektriciteitsgebruik. Bij Signify streven wij ernaar om dat aandeel terug te brengen naar 8 procent. Dat bereik je niet alleen met ledverlichting, maar ook met slimme technologie.”

Infrastructuur

De enorme groei van het energieverbruik, door onder meer warmtepompen en elektrische auto’s, gaat samen met nieuwe, slimme technologieën hoge eisen stellen aan de benodigde infrastructuur. Daar weet Deinum alles van: “Dat gaat betekenen dat we op een heel andere manier moeten gaan bouwen en op een andere manier moeten gaan kijken naar wet- en regelgeving en vergunningverlening. We moeten onder meer 83.000 extra kilometers aan kabels aanleggen en dan hebben we het alleen nog maar over het hoog- en middenspanningsnet. Eén op de drie straten komt open te liggen en er moeten ook 15.000 nieuwe elektriciteitsstations bij komen. Een enorme klus die we bovendien, om de transities naar 2050 te kunnen maken, al in 2040 moeten realiseren. Dan heb je nog maar zeventien jaar de tijd, terwijl een vergunningstraject gemiddeld acht jaar duurt!”

Diverse mogelijkheden voor energiebesparing met ledverlichting in de gebouwde omgeving.

Volgens Deinum is stap één in de gebouwde omgeving: energiebesparing met licht en met name overstappen op ledverlichting (afbeelding boven). Deinum: “Daar kan ik niet duidelijk genoeg over zijn. Denk daarbij aan slimme openbare verlichting en moet die verlichting wel altijd branden?

En is het wel al allemaal ledverlichting? Nee: slechts twintig procent van het hoofdwegennetwerk bezit ledverlichting. Heeft daarnaast jouw kantoor al daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie? Zo niet, bedenk dan wat je misschien nog moet doen voor de Energiebesparingsplicht. En wist je dat je met de overstap op ledverlichting eigenlijk al een Energielabel C voor je kantoorpand te pakken hebt?”

Volgens cijfers van de Nederlandse Licht Associatie (zie Met led kan het) kunnen we met ledverlichting tussen de vijftig en tachtig procent besparen op het energieverbruik. Deinum gaat verder: “Als we alle lampen in Nederland vervangen door ledverlichting bespaar je al 6,5 terawattuur. Dat staat gelijk aan de jaarlijkse productie van één kerncentrale. Met ledverlichting is dus een forse besparing mogelijk, ook al beperk je de opties als je alleen kijkt naar de economische en technische afschrijving van verlichting. Daar moeten we het echter eigenlijk niet meer over hebben, want we staan nú voor een enorme uitdaging. In het licht van de klimaatverandering moeten we vanaf vandaag echt meer energie gaan besparen.”

Stimuleringsmaatregelen

Waar Deinum nog weleens het goede voorbeeld van de overheid mist, vestigt hij wel graag de aandacht op goede stimuleringsmaatregelen van diezelfde overheid. Daarover kan Thomas van Houten (adviseur duurzaam bouwen, RVO) veel meer vertellen. Zeker als het gaat om gemeenten die echt een begin willen maken met het besparen op het energieverbruik, maar nog vaak zoekende zijn. Met hogere energieprijzen en onder druk staande budgetten, is het besparen op het verbruik van de verlichting toch een aanlokkelijk perspectief.

Het belangrijkste kader voor gemeenten als het gaat over vastgoed wordt gevormd door de Sectorale Routekaart Gemeentelijk Maatschappelijk Vastgoed, waarin de focus ligt op het terugdringen van het gebouwgebonden energiegebruik. Daarnaast moeten gemeenten ook rekening gaan houden met Europese regelgeving op dit gebied. Van Houten vertelt: “Vanuit Brussel wordt het maatschappelijk vastgoed in bijvoorbeeld de gezondheidszorg, het onderwijs of de sport gezien als een voorbeeld voor andere sectoren en het bedrijfsleven. Mede daarom komen er strengere maatregelen.” De drie Europese richtlijnen die een grote impact maken zijn:

“Veel wetgeving richt zich op het jaar 2030”, vervolgt Van Houten. “Zo schrijft de EED een bindend energiebesparingsdoel in 2030 voor dat ligt tussen de 9 en de 14,5 procent. Verder wordt er in de EPBD IV een verplichting gesteld aan het energielabel van gebouwen, waaronder ook het maatschappelijk vastgoed. Daardoor moeten de 15 procent gebouwen met de slechtste energieprestatie voor 2027 zijn verduurzaamd. Dit betekent gemiddeld gezien dat alle gebouwen met label EFG per 2027 moeten worden aangepakt. Daarom zijn de routekaarten zo ontzettend belangrijk, want dit biedt het maatschappelijk vastgoed een concreet plan van aanpak. Je kan namelijk niet meer wachten.”

Kleine gemeenten

Om de besparingen op het terrein van maatschappelijk vastgoed te (helpen) bereiken, zijn er verschillende subsidies en extra ondersteuning beschikbaar. Zo is er onder andere voor kleine gemeenten (tot 50.000 inwoners), schoolbesturen, zorgaanbieders en nog veel meer maatschappelijke vastgoedeigenaren een ontzorgingsprogramma waarin deskundige adviseurs je op weg helpen. Van Houten vervolgt: “Via de provincie kunnen gratis adviseurs je bijvoorbeeld helpen bij het maken van een routekaart op portefeuilleniveau. De adviseur helpt je ook met het inzichtelijk maken van de verduurzamingsstappen en bij het opstellen van een plan van aanpak en een business case. Of ze helpen mee om te zoeken naar financieringsmogelijkheden, subsidies en zelfs het zoeken naar een uitvoerende partij voor je verduurzamingsmaatregelen is mogelijk.”

Van Houten wijst verder op de begeleidingstrajecten van SportNLGroen, voor het verduurzamen van sportaccommodaties, en de subsidieregeling Stimulering bouw en onderhoud sportaccommodaties (BOSA), bedoeld voor accommodaties waarvan sportverenigingen zelf de eigenaar zijn. En dan is er natuurlijk ook nog de DuMaVa, de subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed. Van Houten geeft aan dat de tweede tranche van deze regeling, ter waarde van 190 miljoen euro, nog dit jaar opengaat.

Per sector vind je alle relevante informatie over het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed via deze kanalen.

Garanties

Nog meer energiebesparingen bereik je verder met behulp van de Tool zonnestroom voor maatschappelijk vastgoed. De Handreiking Aanbesteden Energieprestatiecontracten helpt je vervolgens om via een derde partij garanties te krijgen op je energiebesparing. “Voor bijvoorbeeld ledverlichting is dat een mooi vehikel om de verduurzaming te versnellen”, aldus Van Houten. Hij kondigt ook alvast aan dat RVO binnenkort op haar website een Sjabloon Portefeuilleroutekaart publiceert. Daarmee breng je het energieverbruik van je gebouwen in kaart en geef je veel gemakkelijker prioriteit aan maatregelen. Tot slot verwijst Van Houten ook altijd graag naar de overheidscampagne motto Zet ook de knop om, relevant voor burgers én bedrijven.

Wil je nog veel meer details over dit onderwerp weten? Bekijk dan het webinar Energie besparen en werken aan klimaatdoelen.

1 Head of public and government affairs bij Signify, Thomas Leenders, is onder meer verantwoordelijk voor overheidsrelaties en betrokken bij de Europese Green Deal.

2 Fedet vertegenwoordigt ongeveer 150 fabrikanten, groothandels en importeurs in de elektro- en installatietechniek.