14.000 industriële woningen in 2021
Twee keer knipperen met je ogen en het sentiment rondom industrieel bouwen slaat om. Werd industrieel bouwen in 2019 nog vaak gezien als spielerei van de koplopers, hoeveel anders is dat nu amper een jaar later.
Ministeries en gemeenten zijn er druk doende mee, er is volop aandacht voor in verschillende partijprogramma’s en niet in de laatste plaats is er ook een flink aantal nieuwe (aangekondigde) fabrieken en overnames. In de productiecijfers wordt deze brede belangstelling ook zichtbaar.
Tekst: Marjet Rutten
De koplopers weten het al langer. We kunnen niet om industriële bouwen heen. Al jaren is het aandeel woningen dat industrieel wordt gebouwd groeiende. Waren het er in 2019 nog 8.920, in 2020 kwamen er 10.338 woningen uit de fabriek* en voor 2021 worden er 14.305 woningen verwacht. Hiermee kunnen we stellen dat het industrieel bouwen mainstream wordt. We komen in het stadium van de early majority. Dat stadium bereik je als de voorlopers de voordelen gaan begrijpen, het product door de massa wordt opgenomen en een eerste grote groep het product ook gaat kopen. Doorgaans kun je van de early majority spreken als je voorbij de 16 procent van de groep komt. Bij een woningbouwproductie van 70.000 woningen bereiken we dat punt bij 11.200 woningen. Die magische grens gaan we dit jaar waarschijnlijk passeren.
In de tabel aan het einde van dit artikel vind je meer informatie over welke aanbieders hoeveel woningen produceerden in 2020 en wat hun verwachtingen zijn voor 2021. Deze tabel publiceer ik jaarlijks en traditiegetrouw neem ik daarbij ook informatie mee over de belangrijkste marktontwikkelingen.
Plegt Vos plant nieuwe fabriek
Plegt Vos valt in de eerste plaats op doordat ze in 2020 substantieel meer woningen dan gepland industrieel hebben gebouwd. Naar eigen zeggen komt dit doordat ze hun basisconcepten meer hebben geïndustrialiseerd. Minstens zo groot nieuws was het bericht in december 2020 dat zij een gerobotiseerde fabriek voor massaproductie van kant-en-klare woningen en woningcomponenten gaan bouwen. De fabriek wordt gebouwd op een kavel van circa 10 hectare in Almelo. De eerste hal zal in januari 2022 operationeel zijn en ze starten met een productiecapaciteit van dertig woningen per week. De komende jaren worden vier andere hallen in fases toegevoegd, waardoor deze capaciteit steeds verder uitbreidt. In totaal worden vijf productiehallen en een experience center gebouwd. Als alles gereed is, zouden er onder ideale omstandigheden 7.500 woningen per jaar gebouwd kunnen worden.
Gevelklaarfabriek opent de deuren
Begin 2020 werd aangekondigd dat Spaansen Bouwsystemen de fabriek ‘Gevelklaar’ ging bouwen. De fabriek werd nog hetzelfde jaar opgeleverd. De hal is 3.200m2 groot, met daarin een carrousel en robotstraat. Het bestaande betoncasco van Spaansen is de basis van het systeem, waarbij ook instortvoorzieningen zijn voor bijvoorbeeld electra- en waterleidingen. Daarnaast worden de kozijnen tijdens de fabricage ingestort en de wanden voorzien van isolatie. Met het RoboBrick-systeem worden de keramische steenstrips verlijmd. De fabriek biedt zonder al te grote financiële verschillen een hoge mate van ontwerpvrijheid. Denk aan verschillende metselpatronen (halfsteens verband, wildverband, tegel/stapelverband), rollagen en verticaal metselwerk, uitkragende stenen of bijvoorbeeld drie type stenen in één gevelelement. Gevelklaar staat niet in onderstaande lijst, omdat zij niet de complete woning rechtstreeks aan de markt
leveren, maar bijvoorbeeld wel aan partijen zonder eigen fabriek, zoals Trebbe. De fabriek produceert naast kant-en-klare woningen en woningcomponenten voor grondgebonden woningen en appartementsgebouwen ook renovatie- en verduurzamingsoplossingen voor de bestaande bouw. Dit betreft volledige woningen tot woningdelen, zoals gevels, daken, binnenwanden en complete badkamers. Alles wordt kant-en-klaar geleverd vanuit de fabriek.
TBI HOUT eveneens nieuwe fabriek voor circulair bouwen
Ook TBI kondigde afgelopen week aan dat ze een nieuwe fabriek gaan bouwen: geWOONhout BV. Vanaf het derde kwartaal van 2021 moet deze fabriek al operationeel zijn en er kunnen dan 500 woningen per jaar gerealiseerd worden. Deze fabriek is extra bijzonder, omdat er seriematig circulaire houten huizen worden samengesteld. Ze beschikken over een geïndustrialiseerde productielijn voor de assemblage van woningmodules van LVL-hout (Laminated Veneer Lumber, dus met fineer). Dat is uniek in Nederland. Het bedrijf streeft naar een volledig C0₂-neutraal proces: van grondstoffen en materiaalgebruik tot aan energievoorziening en transport. Ze geven aan dat uit onderzoek blijkt dat in een HOUTbaar HUIS 20 ton CO₂ zit opgeslagen, waar een traditioneel gebouwde woning in beton juist 55 ton CO₂ uitstoot. Een netto verschil van 75 ton CO₂ per woning dus. Door LVL hout te gebruiken, beperken ze bovendien het houtgebruik met 80% ten opzichte van alternatieve houtbouwsystemen. geWOONhout is onderdeel van TBI en ontstaan uit een samenwerking tussen Koopmans Bouw en Sustainer Homes.
Van Wijnen levert eind dit jaar fabriek op en werkt samen met VDL
Eind 2019 maakte Van Wijnen al bekend dat zij voor € 50 miljoen een fabriek gaan bouwen voor woningen. Naar verwachting zal deze fabriek eind dit jaar gereed zijn. Bovendien werd afgelopen februari bekend dat VDL vanaf 2022 in Friesland op industriële wijze demontabele modules voor Van Wijnen gaat produceren. Hierbij kan worden gedacht aan complete badkamers, toiletten en technische ruimten. Deze modules zullen vervolgens kant-en-klaar op bouwplaatsen van Van Wijnen worden ingebouwd. Zie ook pagina 10.
BAM op overnamepad
Vanaf dit jaar gaat BAM vol inzetten op hout en lanceert binnenkort een nieuw concept in houtbouw. Daarover binnenkort meer. Om dit mogelijk te maken, maakte BAM in maart bekend dat zij alle aandelen heeft verworven van de producenten van geprefabriceerde gevelelementen Houtindustrie Stam & Landman en Gevelelementen Noord-Holland. Beide zijn al 25 jaar co-makers voor BAM en in 2018 investeerden deze partijen al samen in een metselrobot. De gezamenlijke onderneming is gevestigd in Heerhugowaard en telt circa honderd medewerkers. De jaaromzet bedraagt ruim € 20 miljoen.
Overige marktveranderingen
PLEKvoor ging in 2020 failliet en werd in maart 2021 overgenomen door Solidhome Group BV. De Groot Vroomshoop startte op 1 maart in Enschede zelf een productielocatie, waar ze volledig afgemonteerde houten modules produceren, onder andere voor appartementen.
Think is ruim een jaar geleden gestopt en ondernemer Mark Spee heeft besloten alleen met Genius Homes verder te gaan. Er wordt eind dit jaar een nieuwe fabriek betrokken.
Wie net niet de lijst haalde is Lister Buildings. Zij hebben in 2019 de voormalig iQwoning-fabriek van Ballast Nedam overgenomen. De productiefaciliteit kent een vloeroppervlakte van bijna 19.000m2 en biedt ruimte om 1000 woningen per jaar te realiseren. Dit jaar halen ze de vijftig waarschijnlijk net niet, maar de plannen voor grotere aantallen liggen er.
De lijst van 2021
Dan hierbij de lijst. In totaal staan er dit jaar 37 industriële woningbouwconcepten op. Vorig jaar waren het er 26. Sommige partijen die je wellicht zou verwachten staan er niet tussen. In voorkomende gevallen is dat omdat ze geen complete woningen leveren, maar deelproducten aan bouwpartijen (zoals MBS, Byldis, Heembeton, Voorbij, Spaansen en Emergo). Om dubbeltellingen te voorkomen, is uitgegaan van de partij die het eindproduct aan de belegger, ontwikkelaar, corporatie of eindklant levert. Dat betekent dus ook dat niet alle partijen uit de lijst beschikken over een eigen fabriek.
* Voor de telling wordt als definitie gehanteerd dat een woning binnen een week wind- en waterdicht is en binnen een maand wordt afgebouwd. Er wordt hierbij vertrouwd op de opgave van de aanbieders zelf. De volgende stap waar we in de sector voor staan, is verdere automatisering en robotisering van de fabrieken. Hoewel steeds meer fabrieken met recht een fabriek genoemd mogen worden, is er bij sommige nog meer sprake van een overdekte bouwplaats.
Wie mist er in het lijstje? Welke partijen leveren minimaal vijftig geïndustrialiseerde woningen per jaar? Laat je reactie horen en tweet naar @DuurzaamGebouwd en/of @MarjetRutten.
Met dank aan Duurzaam Gebouwd-expert Marjet Rutten voor de totstandkoming van het artikel, die op haar beurt de volgende mensen bedankt: Andries Peters, Antonie ter Harmsel, Arnold Hardeman, Bas de Haan, Bart Wilmer, Briegit Reiling, Cornelis van Heukelen, Dinant ten Brinke, Ed Lokhorst, Emma van Dam, Gerben Kuipers, Gertjan de Werk, Folkert Linnemans, Hans Blaauw, Harry van Zandwijk, Henk Havinga, Ilona Gerritse, Josephine Boerma, Klaartje Molthof, Marcel Egberink, Marjolein Hofstede, Mark Jaspers, Mark Spee, Maurice Hadderingh, Menso Oosting, Michelle van Dijk, Niels Beurskens, Marieke Mentink, Perry Schoots, Pieter Bouma, Olga Görts, Réno Mol, Rudy van Gurp, Rik van Dieren, Saskia de Jong (afbeelding Rogerscurve), Saskia Pijnenburg, Sybren Bosch, Tony Mol, Walter Knoll, William van Rijn.