De bouw stoot drie keer meer uit dan we denken

LCA is de blinde vlek van de bouw

In de ‘reguliere’ milieuprestatieberekeningen kijken we naar de uitstoot van de productieprocessen en de bouwplaats: het energieverbruik van de cementoven, de staalfabriek, de glasindustrie, het transport en de machines op de bouwplaats. Die benadering lijkt volledig, maar is dat niet.

De emissies die nodig zijn om die productie überhaupt mogelijk te maken, blijven buiten beeld. De CO₂ die vrijkomt bij het bouwen van fabrieken, productie van vrachtwagens en  kranen én bij de aanleg van wegen, telt in de huidige berekeningen niet mee. Het gevolg is een structurele onderschatting van de klimaatimpact. Ligt volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) de uitstoot van de bouw rond de elf à dertien procent van het wereldtotaal, Bauhaus Earth laat een ander beeld zien.

In een recente publicatie in Nature Communications Earth & Environment (Li et al., 2025) wordt de bouw, als economische keten, verantwoordelijk gehouden voor 33 procent van de mondiale CO₂-uitstoot. Dat onderzoek maakt gebruik van een multiregionale input–outputanalyse (EE-MRIO), een methode die wereldwijd wordt toegepast om indirecte emissies over sectoren heen te herleiden. In tegenstelling tot traditionele LCA’s, die alleen directe procesemissies tellen, brengt deze methode ook de uitstoot in beeld van toeleverende industrieën: de staalfabriek die de kraan bouwt, de scheepswerf die de ertsen vervoert, de energiecentrale die de cementoven voedt. De methode is wetenschappelijk gevalideerd en wordt internationaal gezien als de meest betrouwbare manier om de volledige uitstoot van sectoren in kaart te brengen.

Dat verschil vertegenwoordigt een wereldeconomie aan verborgen emissies. Europa, en dus ook Nederland, scoort iets beter met 23 procent, maar ook dat ligt nog ver boven wat we de sector nu toerekenen.

Andere werkelijkheid, nieuw beleid

Dit inzicht is meer dan een cijferdiscussie maar verandert mentaal de opgave waar we als sector voor staan. Als we erkennen dat de bouwketen zelf een van de grootste veroorzakers van klimaatverandering is, dan hoort de sector niet alleen reductiedoelen te volgen maar ook negatieve emissies te leveren. Wie het bouwbudget van het 1,5 °C-scenario naast deze nieuwe cijfers legt, ziet namelijk hoe klein de resterende ruimte is. Zonder koerswijziging verbruikt de wereldwijde bouwsector, waar wij simpelweg onderdeel van zijn, het nog beschikbare CO₂-budget ruim vóór 2050.

Een te smalle blik op LCA’s maakt ons klimaatbeleid blind voor de echte impact van de bouw

Van probleem naar oplossing

De omslag die nodig is begint bij de manier waarop we materialen kiezen en onze bouwketens organiseren. Circulair hergebruik, secundaire grondstoffen en biobased materialen zijn geen niche voor duurzame bouwers, maar het fundament van een klimaatstrategie. Alleen via hergebruik, materiaalbesparing, koolstofarme productie en biogene koolstofopslag kan de bouw daadwerkelijk klimaatpositief worden.

Toch moeten we nuchter blijven over de bijdrage van hergebruik. In Nederland wordt bovendien jaarlijks ongeveer acht keer zo veel gebouwd als er wordt gesloopt. Die verhouding betekent dat de hoeveelheid vrijkomend materiaal uit sloop simpelweg te klein is om de vraag naar nieuwe bouwmaterialen te voeden. Hergebruik kan in zo’n context nooit meer zijn dan een correctie op de marge. Het is waardevol, maar het verandert het systeem niet.

Zolang de bouwproductie groter blijft dan de sloopproductie, wekt recycling de illusie dat we circulair bouwen, terwijl de totale materiaalvraag en daarmee de uitstoot blijft stijgen. De meeste circulaire successen zijn ook nog steeds een bijproduct van groei: we slopen om te kunnen nieuwbouwen, maar dan meer woningen en meer vierkante meters, en noemen dat circulariteit, omdat de vrijgekomen materialen opnieuw worden ingezet. Dat levert waardevolle besparingen op, maar verandert het systeem niet. Zolang de totale bouwvoorraad blijft groeien, is hergebruik vooral een efficiëntere vorm van verspilling.

Er is ook een oplossing die tot een systeemverandering leidt. Daarvoor moet in ieder geval het industriebeleid op de kop: van volumegericht naar emissiegericht, met veel meer nadruk op het afdwingen van de circulaire principes van hernieuwbaarheid, via een wettelijke circulariteitsnorm.

Uit recente berekeningen rondom de nieuwbouw van een biobased productiefabriek blijkt dat Nederland, bij volledige inzet van houtbouw en vezelgewassen, een jaarlijkse klimaatwinst van ruim negen megaton CO₂ kan realiseren (LCA-benadering), bijna 40% van de totale uitstoot van de bouw (uitgaande van de eerder genoemde 23%). Daarvoor is geen nieuwe technologie nodig, maar een andere manier van bouwen en waarderen. Biobased bouwen kan structureel een kwart van de klimaatopgave in de bouwsector dekken.