Klimaatdoelstellingen overtreffen met lef en vernieuwende samenwerkingen
Een duurzaamheidsvisie maakt pas impact als het in de praktijk gestalte krijgt, in de vorm van innovatie, projecten en nieuwe samenwerkingen. Knauf sprak de ambitie uit om al in 2045 CO2-neutraal én een circulaire koploper te zijn. Duurzaam Gebouwd praat met director sustainability Bauke Geuzebroek om erachter te komen hoe deze duurzaamheidsplannen realiteit worden.
Wanneer we Bauke vragen om met ons te bellen om meer details te geven over de duurzaamheidsvisie van Knauf, aarzelt hij geen moment. Hij weet van de hoed en de rand als het gaat om de totstandkoming én de uitwerking ervan. Maar voordat we de diepte ingaan, trapt hij af door het speelveld van zijn organisatie duidelijk te maken: “We zijn een multinationaal familiebedrijf dat bekendstaat om onze gipsen oplossingen. Vanuit onze kerngedachte willen we zorgen dat de levering daarvan gebeurt met veel aandacht voor waarden om ons heen. Zoals mensen, natuur en milieu. We zetten in op die elementen vanuit intrinsieke motivatie. En uit noodzaak. Als wij over honderd jaar nog willen bestaan en zaken willen doen, dan is inzet op duurzaamheid en circulariteit een absolute must.” Knauf is vertegenwoordigd in alle continenten en dat leidt tot verschillende randvoorwaarden voor duurzaamheid. “Denk aan wet- en regelgeving”, gaat Bauke verder. “Het speelveld waarin we een optimale invulling willen geven aan milieu, duurzaamheid en gebruik van grondstoffen, verschilt nogal. Het einddoel is wél overal hetzelfde: een volledig circulaire economie en geen uitstoot meer van schadelijke broeikasgassen. We weten waar we naartoe moeten, maar de route verschilt per land. Bovenal is duidelijk dat de tijd dringt. We moeten grote stappen zetten.”
Versnelling inzetten
Dat illustreerde een IPCC-rapport, dat aankaartte dat de kans maar 50 procent is dat de opwarming van de Aarde slechts tot anderhalve graad Celsius beperkt blijft. “Dus moeten we er alles aan doen om de versnelling in te zetten en dat voelen wij als bedrijf ook. Als je een klimaatbewuste organisatie bent, dan is het tegengaan van klimaatverandering een van je grootste doelen. Ook bekommer je je om hoe de grondstoffen worden gewonnen die je in je productieproces inzet. Verder is logistiek belangrijk, zo ook onderbouwing van hoe duurzaam en circulair je oplossingen zijn. We willen laten zien dat we een positieve impact hebben op de wereld.” Volgens Bauke is die overtuiging een grondlegger voor de door Knauf geuite ambitie, waar we eerder aandacht aan besteedden op Duurzaam Gebouwd. “Wij wachten niet tot 2050, maar willen in 2045 al netto CO2-neutraal zijn. Als concern, dus niet alleen in Nederland of Europa, maar wereldwijd. We dragen bij om de uitstoot van broeikasgassen gedurende de levenscyclus van gebouwen fors te verlagen én het productieproces te verduurzamen. Zodat we ook daar zo min mogelijk energie gebruiken en grondstoffen en gebouwelementen hoogwaardig hergebruiken. Daarnaast vormden we waterbesparingsdoelstellingen. In Nederland begint de watertransitie aandacht te winnen, maar in andere delen van de wereld is de schaarste nóg intensiever zichtbaar en voelbaar.”
Circulariteit en gezondheid
Als die uitdagingen nog niet genoeg zijn om in te vullen, is er nog de verwerking van materialen en de positieve óf negatieve impact ervan. Zo is er een Red List Building Materials die aangeeft wat je vooral niet in je huis wilt hebben op het gebied van materialen, een lijst met ‘banned materials’. Bauke: “Het heeft natuurlijk geen zin om circulariteit na te streven voor oplossingen die een negatieve uitwerking hebben op je gezondheid. Daar schuilt een tweestrijd. Soms zijn materialen functioneel, lang houdbaar en zijn ze opnieuw te gebruiken. Maar bevatten ze wel stoffen die niet goed zijn voor mens en dier. De bewustwording hieromtrent is groter dan ooit en we zijn in Nederland relatief ver op dit vlak. Denk bijvoorbeeld aan hoe dit onderwerp in de maatlat Het Nieuwe Normaal is ondergebracht, een standaard die ervoor zorgt dat opdrachtgevers en -nemers dezelfde taal spreken.” Als we Bauke vragen of Knauf nog materialen toepast uit de Red List, reageert hij stellig: “In Nederland zeker niet. Onze overtuiging gaat nog een stap verder. De ambitie staat voor ons hele concern. Dan moeten we een stap verder gaan. Dus we hebben een Red List+, die is nog scherper dan de reguliere lijst. Wij willen zaken onderbouwen, zoveel mogelijk via levenscyclusanalyse (LCA’s)”
Over de grens
Circulariteit, duurzaamheid en gezondheid. Om die diversiteit aan doelstellingen in te vullen is houvast nodig, zeker voor wereldwijd opererende concerns. Volgens Bauke bieden De Sustainable Development Goals, vastgesteld vanuit de Verenigde Naties, een fundament om op verder te bouwen: “Die doelen zorgen ervoor dat we een discussie met collega’s over de grens kunnen voeren over hoe we bijvoorbeeld ‘Goede gezondheid en welzijn’ invullen. Hoe denken Duitsland of Frankrijk daarover? Door een centrale keuze te maken heb je een praatstuk.” Volgens Bauke steekt Nederland vaak de nek uit voor innovatie om de gekozen SDG’s in te vullen: “Ik zie ons als een proeftuin waarin we innoveren en onderzoeken wat er mogelijk is, bijvoorbeeld op het vlak van circulariteit. Die lessen delen we vervolgens weer.”
Het lef tonen om te innoveren past in de doelstelling om in ons kikkerlandje in 2030 de helft minder primaire grondstoffen te gebruiken. Bauke vergelijkt onze situatie met die van landen om ons heen: “Waar in Duitsland bijvoorbeeld de controle van bouwkwaliteit van groot belang is, stellen ze in Frankrijk voorwaarden over het percentage hergebruikte materialen. Kijk je naar bijvoorbeeld demontabel bouwen, dan ontstaan in België nu initiatieven om deze bouwmethodiek gemeengoed te maken.” De ontwikkelingen gaan volgens hem in Nederland snel: “Zo leveren we steeds meer bewijslast over circulariteit. En wordt er meer gestuurd op aantoonbare circulaire oplossingen. Ook stellen opdrachtgevers een scherpere uitvraag. Ik juich dat toe. Laat het maar vaker gebeuren dat we uitgedaagd worden door opdrachtgevers. Dat prikkelt ons weer voor research & development.”
Grootste verandering
Zo komt het thema biobased bouwen steeds vaker voorbij. Een gebouw opbouwen uit bijvoorbeeld een houten of hybride constructie. Speelt Knauf daar ook op in of blijft ze ervan weg? Bauke reageert: “Gips kan van toegevoegde waarde zijn bij biobased bouwen.”. Denk aan het bouwen met hout, daar past een gipsen wand goed in, bijvoorbeeld vanwege de vochtregulerende werking en brandwerende eigenschappen. We hebben een Hybride Circulair wandsysteem van nieuwe en gebruikte gipskartonplaten, waar een scheidingswand uit wordt opgebouwd. Vanzelfsprekend hebben we hier een LCA van en kun je het product bekijken op bijvoorbeeld de website van de Circulaire Bouwcatalogus.” Dankzij de samenwerking met New Horizon werd het mogelijk om de oplossing in de markt te zetten. Maar volgens Bauke komt de grootste verandering uit de markt er nog aan: “We krijgen meer vragen over hoe we scoren in de MilieuPrestatie Gebouwen. En over hoe ons systeem werkt.”
Door een scherpe en duurzame uitvraag, is het voor Knauf eenvoudiger om vroegtijdig in gesprek te gaan met ontwerpers, architecten en aannemers. Om uitgangspunten te bespreken en zo het beste resultaat in een project naar voren te brengen. “Ook krijgen we de vraag hoe we scoren op verschillende beoordelingsmethodieken. Denk aan BREEAM-NL, dat duurzaamheid van gebouwen meet. Of het eerder aangehaalde Nieuwe Normaal, als taal voor publieke en private partijen. Verder krijgen we uitdagingen gesteld vanuit architecten die circulair ontwerpen. Ze willen weten in welke mate onze producten demontabel zijn, als een gebouw na verloop van tijd uit elkaar wordt gehaald.” Die uitvraag en hoge ambities vertalen zich nog niet altijd naar duurzame en circulaire gebouwen, want de praktijk is weerbarstig. “Maar wij hebben alles in huis om die ambities ook werkelijkheid te maken. Als er een vraag is voor een demontabel product, dan kunnen we daar een passend antwoord op geven. En we willen dat het op de bouwplaats of in de fabriek ook zo gaat zoals in de plannen omschreven. Dat vraagt om een goede afstemming.”
Demontabel en duurzaam
Er zit nu nog verschil tussen de ambities voor nieuwbouw- en renovatieprojecten. Dat ziet Bauke ook: “Voor nieuwbouw kun je eigenlijk geen andere keuze maken dan demontabel, hoogwaardig hergebruik, zo min mogelijk uitstoot van broeikasgassen en duurzaam. Maar in de renovatiemarkt valt er nog heel veel te doen. Een deel van de materialen die we daar ontginnen zijn niet opnieuw in te zetten. Denk aan een wand waar gaten in zitten of een andere oplossing waar de functionaliteit negatief van is beïnvloed. Toch is het belangrijk om goed te kijken naar hoe we die renovatiemarkt een zetje geven en ook hier, vanuit intrinsieke motivatie, de ambitielat zo hoog mogelijk te leggen.”
Volgens hem is het daarom van belang om op platforms als Duurzaam Gebouwd kennis te delen en te laten zien wat er al mogelijk is. “Wij vinden practice what you preach erg belangrijk. We ondertekenden de Paris Proof-overeenkomst van Dutch Green Building Council (DGBC) niet voor niets. We willen aangeven dat het voor ons menens is. We rapporteren op duurzaamheid, laten de BCI-index een leidraad vormen voor ontwikkeling van systemen. We leggen ontwikkelingen naast die lat en weten waar we staan. Voor alle relevante producten hebben we een LCA, waarmee we bewijslast leveren. We vinden het belangrijk dat we waarmaken wat we zeggen.” Misschien nog wel gepassioneerder is zijn betoog om het gesprek met elkaar te blijven voeren en elkaar te helpen. Dat kan gaan om risico’s nemen, innoveren en elkaar uit te dagen om bijvoorbeeld bedrijfsvoering te veranderen: “We duiken niet weg voor opgaven die we moeten beetpakken. Niet alles gaat perfect. Dat kan ook niet. Soms voelt het ongemakkelijk als je geen antwoord kan geven op een uitdaging die je wel met beide handen wil beetpakken. Maar we komen alleen verder als we het er met elkaar over hebben. Het klinkt simpel, maar daar ben ik nog wel het meest trots op. Dat we altijd openstaan voor het gesprek.”
Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Knauf
