Modulaire units in EnergieHotel: kans voor gestapelde woningbouw
Het is een uniek hotel dat gaat verrijzen in Ede, aan de rand van de Veluwe. Zo worden de hotelgasten nadrukkelijk uitgedaagd om op allerlei manieren energie te besparen en dat in de voetsporen van de ontwerpers en bouwers. Bovendien vormen de houten modulaire units waaruit het gebouw wordt opgetrokken een mooi voorbeeld van een lichtgewicht, biobased bouwconcept voor gestapelde woningbouw.
Tekst: Ysbrand Visser; afbeeldingen: DP6
Het wordt een hotel boordevol vernieuwing. Vandaar ook de continue twinkeling in de ogen van Aart-Jan Schot, adviseur en projectmanager bij DWA. Hij praat ons bij over alle innovaties die gepland staan voor het nog te bouwen EnergieHotel (nu in de fase van het definitief ontwerp). DWA is verantwoordelijk voor het installatieadvies en -ontwerp, “maar ik kijk graag verder dan alleen de techniek”, begint Schot. “Door te sparren met de opdrachtgever en te kijken naar het totaalbeeld, zorg ik bijvoorbeeld voor de vertaalslag tussen de opdrachtgever en de technici. Een opdrachtgever is niet op zoek naar een luchtbehandelingskast, maar naar verse lucht in zijn gebouw. Bij DWA is het verder niet alleen de cultuur om met innovaties te komen, maar ook om de opgedane kennis met iedereen te delen.”
Houten modules
Pakken we eerst het onderwerp ‘industrialisatie’ beet, dan stuiten we direct op de HoutKern Module van Heko Spanten (Ede). Het bedrijf is bekend van houten, gelamineerde constructies en overspanningen, zoals de snellaadstations van Fastnet. Heko bouwt nu ook kamerunits van cross laminated timber (CLT). In het hotel vormen deze modules in drie verschillende maatvoeringen de kamers, te beginnen met het formaat van ongeveer een zeecontainer voor één persoon. De hoofddraagconstructie van het hotel is van beton en vooral van staal, waarin de houten modules als het ware worden gehangen. Alleen aan de gevelzijde van elke module, zo weten we van architectuurstudio DP6, zijn er dragende kolommen opgenomen.
Bij stapeling in stalen frames vormen ze een volwaardige kolom, zodat de modules gestapeld kunnen worden tot wel tachtig meter hoogte. “We hebben deze modules”, aldus Schot, “inmiddels 1-op-1 nagebouwd in de fabriek. Door ze bijvoorbeeld op elkaar te zetten, bekijken we hoe ze constructief op elkaar aansluiten en wat er gebeurt met het geluid. Hierdoor kun we naar slimmere oplossingen toegaan. We willen dit blokkenconcept ook op bestaande flats uit de jaren vijftig en zestig gaan zetten. Hout is een heel licht bouwmateriaal, zodat je bestaande flats kunt optoppen met twee lagen van appartementen bestaande uit deze modules.”
Familiebedrijf
“Dit is ideaal voor wijken en gemeenten waar je alle voorzieningen al aanwezig hebt”, vervolgt Schot. “Winkels, bushaltes, riolering, alles zit er al, zodat je bestaande wijken iets kunt gaan verdichten. We zijn nu bezig met de eerste ontwerpen van dat soort ‘optoppingen’. Daar zijn in heel Nederland zoveel kansen voor. De bouwsnelheid is ook enorm. Heko kan dat kant-en-klaar in elkaar zetten, het gaat op een vrachtwagen, wordt op een flat gehesen en de woning is klaar.” Het aansluiten aan de bestaande installaties vormt volgens Schot ook geen probleem en wordt per locatie bekeken.
“Heko had nog geen ervaring met houten units”, aldus Schot. “Het is echter een familiebedrijf en dan gaat mijn hart altijd wat sneller kloppen. Ze zijn al generaties meester in dit vakgebied, echt mensen met hart voor een product. Het bedrijf werkt al met automatische freesmachines, maar voor deze modules moet de productiewijze nog ontwikkeld worden. Ook voor serieus opschalen hebben zij wel ruimte.” Voor grondgebonden woningen uit fabrieken is dit geen concurrerend concept. Schot ziet wel mogelijke toepassingen voor appartementencomplexen, sociale woningbouw en woongebouwen die snel gebouwd moeten worden. “Het zit straks behangklaar in elkaar, zodat iemand er zo kan intrekken. Ook tweelaags woonvormen zijn mogelijk.”
Bewustwording
Naast deze ook circulaire ontwikkeling staat straks in het EnergieHotel vooral de duurzaamheid voorop. Ontwikkelaar en opdrachtgever Noordereng Groep heeft nadrukkelijk voor die naam en inzet gekozen. Het hotel is meer dan energieneutraal, dus wekt meer energie op dan het gebruikt. Dat gebeurt onder meer met zonnepanelen in zogeheten E-windows: geveldelen (luiken) met zonnepanelen. Als een hotelgast niet in zijn kamer verblijft, gaat het paneel-luik automatisch dicht om in de kamer energie te besparen en met de panelen energie op te wekken.
Zoals in kantoorgebouwen vaak gebeurt, zo licht Schot toe, “wordt warmte van de zonzijde via ringleidingen verplaatst naar de koelere delen van een hoteletage. De verplaatsing van energiestromen via een groot leidingenstelsel door het hele gebouw zorgt per kamer voor warmte of koude.”
Door het vele glas in de gevel is er wel een extra uitdaging. Schot: “Een stenen gevel is energetisch veel gunstiger. Met onze simulatie-software Sefaira hebben we de energiestromen geanalyseerd en de effecten van de gevels en de luiken bekeken.
We hebben daarna verschillende soorten glas beoordeeld op de effecten en een heel goede soort uitgekozen. Het werd triple glas met gunstige waarden wat betreft de licht- en zontoetreding.” “Daarna kijk je naar de energiebehoefte van het gebouw en hoe je dat zo duurzaam mogelijk opwekt. Waarbij je niet alleen rekent met de investeringen, maar ook kijkt naar de exploitatiekosten. Een centrale lucht-waterwarmtepomp op de begane grond kwam daarbij als beste uit de bus.”
Verder is er heel veel aandacht voor energie-besparingen van de hotelbezoekers zelf. Niet dat dit veel financieel gewin gaat opleveren, maar het is wel de bedoeling dat, geïnspireerd door een spel-app en bonussen, de bewustwording van de hotelgasten aanzienlijk wordt gestimuleerd. Men kan letterlijk punten scoren door het nemen van de trap in plaats van de lift of het openzetten van een raam in plaats van de airco aandoen. Wie op zijn kamer minder energie en water verbruikt dan de benchmark, verdient ook weer extra punten en kan een korting of beloning tegemoetzien, aldus Schot. Zelfs de vegetarische maaltijd in het restaurant en de gezette stappen kunnen meetellen, als je de bijbehorende app op je telefoon installeert.
Slapend rijk
Het hele plan - ‘slapend rijk worden’ - is de uitkomst van een prijsvraag en wordt niet dwingend opgelegd. Het is echter nog niet bekend wie het hotel gaat exploiteren en de software van de energie-app moet ook ontwikkeld worden. En wat gebeurt er met alle overtollige energie?
Schot: “Daar weten de elektrische auto’s in de naastgelegen parkeergarage wel raad mee. Wij hopen ten slotte dat dit modulaire concept zich verder gaat ontwikkelen in Nederland. Hoe mooi is het als je met verdichting in bestaande steden de woningnood kunt oplossen? Dan hoef je ook niet op stukken weiland nieuw te bouwen en wegen aan te leggen, met alles wat daarbij komt.”