INNOVATIEVE SAMENWERKING
“De kwaliteitsborger is een tijdelijk fenomeen”
De nieuwe Wet kwaliteitsborging voor het bouwen kan een revolutie in de bouw teweegbrengen. Gaan aannemers meer waar voor hun geld bieden? En tegelijkertijd een kostenreductie ervaren? Wico Ankersmit is daar wel van overtuigd.
Auteur: Ysbrand Visser
(foto: Shutterstock)
Als directeur van de Vereniging Bouw- en Woningtoezicht is Wico Ankersmit (foto onder) nauw betrokken bij het opstellen en invoeren van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Het nieuwe stelsel is nauw verbonden aan de Omgevingswet en werd samen met die laatste onlangs uitgesteld. Ook zonder dat uitstel zou de wet op 1 januari 2021 nog lang niet klaar zijn voor invoering, beaamt Ankersmit. Er is een begeleidend Bestuursakkoord met veel voorwaarden om de wet ook daadwerkelijk te kunnen toepassen, maar daaraan wordt nog allerminst voldaan.
Proefprojecten hadden de weg moeten plaveien, maar die projecten zijn er momenteel nog veel te weinig. Er wordt dus nog geen uitgebreide en representatieve ervaring mee opgedaan. We laten dat punt echter even voor wat het is en voelen Ankersmit aan de tand over het belang van de wet, waarover in een vijftiental jaren al bijna evenveel ministers hen zegje hebben gedaan.
Aan de regels voldoen
Kern van de zaak is, aldus Ankersmit, dat je iemand vraagt een dienst te leveren en dat het dan vreemd is dat de overheid nodig is om de naleving van de bijbehorende regels af te dwingen. De opdrachtnemer zou dat zelf moeten willen. Ankersmit: “Dat is in het overige dienstenverkeer ook logisch. Een product moet aan de regels voldoen, dus waarom niet in de bouw?” Gevolg is dat veel bedrijven meer bezig zijn met het tot in de puntjes verzorgen van de vergunning in plaats van die energie te stoppen in een perfecte voorbereiding en uitvoering van het bouwwerk.
“In de bouw”, vervolgt Ankersmit, “toetst de overheid eerst of het voorgestelde product daadwerkelijk kan gaan voldoen aan de regels. Vervolgens wordt ook nog tijdens de bouw en na de oplevering gecontroleerd of het bouwwerk voldoet aan de regels. Als je dat proces op die manier afpelt, lijkt het belachelijk. Waarom is de bouw niet in staat om te leveren wat ze gewoon wordt gevraagd?” Door de nieuwe wet treedt de overheid echter terug en gaat een kwaliteitsborger, ingehuurd door de opdrachtgever, het controlerende werk doen.
'Als de wet echt goed werkt, zullen de kwaliteitsborgers strenger worden dan de gemeente nu'
Als de regels uit het Bouwbesluit helder zijn, waarom wordt er dan niet volgens de regels gebouwd? Aan de ene kant heb je de ‘boeven’, waartegen geen wet is opgewassen, maar daar gaat het hier niet over. Ankersmit: “Een regel kan helder zijn, maar wat is het belang van een regel? In de basis willen heel veel bouwers zich wel aan de regels houden, maar sommigen zien het nut er niet van in of kennen de regels niet goed genoeg. Ook zijn er opdrachtgevers die iets willen hebben dat niet aan de regels voldoet, omdat ze daarmee bijvoorbeeld meer volume kunnen realiseren of goedkoper kunnen bouwen. Zeker als iets te duur uitvalt, wordt er steeds wat van de kwaliteit en soms ook van de veiligheid afgehaald. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij het AZ-stadion.”
Wico Ankersmit: “De kwaliteitsborger is echt zijn geld waard”.
Essentie nieuwe wet
Ankersmit: “Wat de essentie van de nieuwe wet wordt? Als de kwaliteitsborger voldoende tijd, ruimte en budget krijgt, kan hij de bouwwereld steeds beter opvoeden om niet meer van de regels te willen afwijken. En waarom zou er dán nog een kwaliteitsborger nodig zijn, als een aannemer vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid in staat is iets goeds te leveren? Zo ontstaat een verbetering van de geleverde kwaliteit en verwachten we dat het fenomeen van de kwaliteitsborger weer verdwijnt.”
Toch durft Ankersmit, los van het recente uitstel, nog niet te hard te juichen. Er zijn nog lang niet voldoende kwaliteitsborgers beschikbaar en wat gaat de marktwerking brengen? Van de grotere bouwprojecten kun je een verdienmodel maken, maar wat gebeurt er met kleinere projecten?
Ook aan een uitbouw van 50.000 euro moet een kwaliteitsborger te pas komen. Ankersmit: “Terwijl die opdrachtgever er waarschijnlijk gewoon van uitgaat dat zijn aannemer kwaliteit levert. Wat komt de kwaliteitsborger dan nog doen?”
Faalkosten reduceren
Ankersmit kent een voorbeeld van een kwaliteitsborger die aan een opdrachtgever eerst vroeg naar de gewenste vorm van zijn diensten. Budget, medium of quality, met drie verschillende prijskaartjes. Een aanvrager kiest dan gauw de goedkoopste, maar wat betekent dat voor de geleverde kwaliteit? En wat gebeurt er als de markt verzadigd raakt en de kwaliteitsborgers met elkaar moeten concurreren? Ankersmit: “Dat hele spel moeten we nog ervaren, waarbij niet de financiën de boventoon mogen gaan voeren, maar de verbetering van de kwaliteit. Je ziet nu echter al dat de extra kosten voor de kwaliteitsborger als last worden gezien en niet als kans op verbetering.”
Uiteindelijk dient tien werkdagen voor ingebruikname een ‘gereedmelding’ bij de gemeente te worden ingediend. Ankersmit: “Als de wet echt goed werkt, zullen de kwaliteitsborgers strenger worden dan de gemeente nu. Het bevoegd gezag kan vervolgens zelf beslissen of er bij gemelde gebreken wordt gehandhaafd. Kwaliteitsborgers die vaak streng zijn en continu rapporten met gebreken overleggen, prijzen zichzelf uit de markt. Ik ben er echter van overtuigd, en dat bewijzen onderzoeken uit Duitsland, dat je hiermee de faalkosten zodanig kunt reduceren, dat de kwaliteitsborger ook echt zijn geld waard is.”
“Bij grotere projectbouwers die seriematig werken, zeggen ze al dat ze door de kwaliteitsborgers extra wakker zijn geschud. Ze doen nu al dingen anders, zien daardoor ook dat die kwaliteitsborging minder lastig is, en zijn zich gaan aanpassen aan hoe het hoort. Als je dat proces als aannemer beter voor elkaar hebt, ga je ook efficiënter werken en maak je nog minder fouten en faalkosten”, besluit Ankersmit.
Onlangs ging Wico Ankersmit voor Duurzaam Gebouwd al uitvoerig in op de perikelen rond de invoering van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Dat artikel lees je hier.