Energieopslag: de volgende stap in verduurzaming voor de Kromhout Kazerne
De verduurzamingsambities voor de Kromhout Kazerne in Utrecht liegen er niet om: in 2040 alle gebouwen Paris Proof en een decennium later gasloos en energieneutraal. Deze uitdagende stip op de horizon vraagt om planning en samenwerking, bundeling van kennis en expertise én lef. Dat blijkt wel als we Chiel Runsink, Gerwin van Zon en Richard Jongejan van SPIE Nederland spreken. Zij vertellen over de wapenfeiten tot nu toe en lichten een tipje van de sluier op van een recente innovatie op het terrein van de Kromhout Kazerne: energieopslag met behulp van zoutbatterijen.
Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: SPIE Nederland
Duidelijk is dat de heren vanuit verschillende rollen en expertises bijdragen aan deze casus: Runsink als directeur exploitatie, Van Zon als contractmanager HardFM verantwoordelijk na realisatie voor exploitatiebeheer en onderhoud en Jongejan als projectmanager. Runsink trapt af en licht de samenwerking en overeenkomst toe: “We hebben als Komfort (zie kader, red.] een Design, Build, Finance, Maintain, Operate-overeenkomst (DBFMO) gedurende de looptijd van 2010 tot en met 2035. De ambitie is om de komende jaren de CO2-uitstoot, energie- en watergebruik en afval terug te dringen. Om dat concreet te maken werd een Energie Actie Team aangesteld, bestaande uit leden van Defensie, het Rijksvastgoedbedrijf en Komfort. De kracht hiervan is dat je optimaal van elkaars expertises gebruikmaakt. Dat sluit goed aan op de PPS-gedachte [publiek-private samenwerking, red.]. We stelden samen een routekaart op, die in lijn ligt met de duurzaamheidsambities en de stip op de horizon.”
Concreet en SMART
Om de meerjarige strategische doelstellingen in de routekaart concreet te maken werden kleinere stappen opgesteld, SMART gemaakt. “We stelden verschillende energieacties op, spraken jaarlijks de doelstelling en gingen op zoek naar mogelijkheden rondom energiebesparing”, illustreert Runsink. “De huidige situatie namen we onder de loep en we stelden verbetermogelijkheden voor. Parallel werd het meerjarige investeringsmodel en het duurzame meerjarenplan (DMOP) vormgegeven. Defensie krijgt tijdig inzage in de te reserveren financiële middelen. Komfort krijgt de mogelijkheid om te onderzoeken, te adviseren én te realiseren.”
Verbeterpotentieel ontginnen
De bewijslast daarvan zien we al terug in de diversiteit aan duurzaamheidsmaatregelen die sinds de start van het contract zijn genomen. Zo verwarmt een biomassacentrale 52 hotelkamers van warmtapwater en wekken 3800 zonnepanelen 10% van de totale benodigde energie op. Het bedrijfsrestaurant is het eerste 100% plasticvrije restaurant van Nederland en is er aandacht voor het vergroten van biodiversiteit. Ook meten honderden sensoren het reilen en zeilen van de gebouwen in de Kromhout Kazerne. Projectmanager Richard Jongejan illustreert: “We krijgen inzicht in het gebruik van de gebouwen, de prestaties van de installaties, maar ook van de kosten en storingen. Met die data kunnen we het verbeterpotentieel ontginnen van de gebouwen en wordt het eenvoudiger om afwijkingen, storingen en gedrag te voorspellen.” Efficiënter gebruik van ruimtes, sturing op energiebesparing, predictive maintenance en andere mogelijkheden om verduurzamingsmaatregelen door te voeren zijn voordelen van die aanpak.
Het Consortium Komfort (SPIE, Ballast Nedam en Dalmore Capital) is verantwoordelijk voor design, bouw, financiering, beheer en onderhoud van de Kromhout Kazerne.
Een actueel wapenfeit bij de Kromhout Kazerne: de autonome stroomvoorziening voor de elektrische laadpalen.
Vergaande samenwerking
Daar weet Van Zon, als consultant energie en duurzaamheid namens SPIE voor het beheer en onderhoud, alles over te vertellen. Het beheer en onderhoud van de installaties is op zichzelf al een indrukwekkend feit, maar hij is vooral trots op de vergaande samenwerking. “Vanwege de contractlengte van 25 jaar spreken we van een periode die ons de tijd geeft om bijvoorbeeld installaties én innovaties toe te voegen. Een belangrijke kracht van de samenwerking tussen Komfort, Defensie en Rijksvastgoedbedrijf is de mogelijkheid om de installaties te beheren, te onderhouden én de kans te geven om de bestaande gebouwen nóg verder te verduurzamen.”
Innoveren met zoutbatterijen
Een integrale benadering van verduurzaming dus, waar een actueel wapenfeit aan is toegevoegd: een duurzaam laadstation. Zoutbatterijen zorgen in combinatie met pv-panelen voor een autonome stroomvoorziening voor de elektrische laadpalen. Het opslaan van energie vult een actuele uitdaging in voor energiemaatschappijen, namelijk overbelasting. Tegelijkertijd was er een duidelijke wens om 20 laadpunten te creëren voor elektrisch vervoer. Jongejan weet hierover: “Vanzelfsprekend hebben we gesprekken gevoerd waarin we diverse alternatieven afwogen. Uiteindelijk kwamen we uit op de zoutbatterij, waarvan we er zestien neerzetten. En hoewel de Kromhout Kazerne een proeftuin is voor innovatie, spreken we hier van een techniek die tried and tested is en waar we al jarenlang data en kennis over verzamelden.” De innovatie heeft verschillende voordelen: het maakt geen gebruik van zeldzame grondstoffen als kobalt of lithium, het is een relatief compacte vorm van energieopslag en het is kostentechnisch een interessante keuze.
WEii
We vragen Duurzaam Gebouwd-expert Marc Kooij, tevens senior business development manager bij SPIE over hoe dit inspeelt op actuele maatschappelijke opgaves. “Het bestaande vastgoed heeft enorme potenties om te ontginnen. Maximale verduurzaming met minimale impact moet het uitgangspunt zijn bij revitalisatie van gebouwen. Bij de Kromhout Kazerne kijken we samen met de opdrachtgever naar de vertrekpunten en de strategische routekaart. Met de operatie met ondersteuning van Van Zon en Jongejan kijken we naar de mogelijkheden om verder te verduurzamen en welke maatschappelijke opgaves we kunnen beetpakken.” Een daarvan is het zo min mogelijk gebruikmaken van fossiele brandstoffen en het beperken van het energieverbruik. Runsink over de meetmethodiek Werkelijke Energie Intensiteit Indicator (WEii), die bij deze doelstelling helpt: “De WEii meet je op basis van het werkelijke en gemeten energieverbruik en de gebruiksoppervlakte. De prestaties rondom energie maak je inzichtelijk en het is daardoor mogelijk om hierop te acteren en energiebesparingsmaatregelen door te voeren. Er zijn aanvullende afspraken rondom biodiversiteit, reductie van grondstofgebruik, verlengen van levensduur en hergebruik van materialen. Ons uitgangspunt is een duurzame, flexibele en moderne kazerne die blijvend voldoet aan de wensen van gebruikers.”
Effectief besluitvormingsproces
Hoe maak je de geplande duurzaamheidsambities realistisch, met de weerbarstige praktijk in het achterhoofd? Het succes van het Energie Actie Team en de initiatieven die ze oppakken is volgens Runsink afhankelijk van een nauwe samenwerking tussen alle stakeholders én de expertise van individuele teamleden. “Bovenal is de effectiviteit van het besluitvormingsproces van belang. Essentieel is om de uitgangspunten van stakeholders goed te matchen en het creëren van duidelijkheid rondom het besluitvormingsmodel. Want op welke termijn ga je wat realiseren en draagt dat voldoende bij aan de duurzaamheidsambities? Op basis van welke variabelen ga je aan de slag met projecten? Dáár schuilt de uitdaging, om daar met elkaar overeenstemming over te krijgen.” Toch is er vooral veel enthousiasme te proeven om de volgende duurzaamheidsstappen te zetten. “Dit is niet de laatste duurzame ontwikkeling op de Kromhout Kazerne, integendeel”, vervolgt Runsink. “Zo onderzoeken we de mogelijkheid om de TL-verlichting door ledverlichting te vervangen en blijven we gezamenlijk creatieve en krachtige oplossingen bedenken om de gestelde duurzaamheidsdoelstellingen te halen.”
Chiel Runsink, SPIE Nederland: “De kracht van het Energie Actie Team, bestaande uit leden van Defensie, het Rijksvastgoedbedrijf en Komfort, is dat je optimaal van elkaars expertises gebruikmaakt.”
Wat is de Kromhout Kazerne?
Op een weids, groen terrein van 19 hectare staan de zes kantoorgebouwen van de Kromhout Kazerne in Utrecht netjes in het gelid. Hier wonen 150 defensiemedewerkers en maken 3.000 collega’s gebruik van sportfaciliteiten, een gezondheidscentrum, vergadercentrum en de ondergrondse parkeergarage.
Het Consortium Komfort (SPIE, Ballast Nedam en Dalmore Capital) is verantwoordelijk voor design, bouw, financiering, beheer en onderhoud van de Kromhout Kazerne. Het DBFMO-contact behelst 25 jaar exploitatie en continue vernieuwing en verduurzaming. Voor de duurzaamheidsmaatregelen kreeg de Kromhout Kazerne het BREEAM-NL In-Use certificaat.
Oplossingsrichtingen voor complexe vraagstukken rondom de energietransitie
Als gebouweigenaar of facilitair manager komt er anno 2023 veel op je af: je krijgt te maken met een vol elektriciteitsnet en netcongestie. Dat heeft gevolgen. Niet alleen voor je wens om op korte termijn laadpalen te faciliteren voor het laden van elektrische voertuigen, maar ook voor je bedrijfscontinuïteit. Verder komt er wet- en regelgeving op je af zoals de Energiebesparingsplicht 2023 en wil je verduurzamen om straks geen boetes te krijgen – of erger – je pand niet meer mogen gebruiken. In een whitepaper van Duurzaam Gebouwd, in samenwerking met SPIE, leer je hoe een integrated Virtual Power Plant deze opgaven integraal beetpakt, vereenvoudigt en ervoor zorgt dat je bedrijfscontinuïteit niet in het gedrang komt.