Zorgvastgoed slim en gezond maken: een utopie?
In het ziekenhuis staan de zorg voor patiënten en het realiseren van doorslaggevende onderzoeken centraal. Je hebt te maken met snelle veranderingen vanwege de maatschappelijke vergrijzingsopgave, hogere verwachtingen van patiënten en zorgverleners voor betere zorg- en onderzoektechnologie, maar ook met calamiteiten zoals epidemieën. Het gebouw kan bijdragen aan het ultieme doel van een zorgorganisatie: een veilige en gezonde omgeving, waarin personeel, patiënten en bezoekers zich veilig en comfortabel voelen.
Tekst: Marvin van Kempen
Dat de zorgsector snel verandert, is duidelijk. Dit heeft een enorme impact op de huisvesting en de gebouwtechniek. Het afgelopen jaar liet zien dat je onder andere snel moet kunnen schakelen om functionaliteit van ruimtes of afdelingen aan te passen. Bijvoorbeeld om op korte termijn de intensivecarecapaciteit uit te breiden, als gevolg van het oplaaien van een virus, of voor het inrichten van gespecialiseerde behandelkamers. Adaptief vermogen staat daarom torenhoog op de wensenlijst van ziekenhuizen, maar die behoefte is niet altijd eenvoudig in te vullen.
Ben Alen
Zo is de overtuiging van veel gebouwbeheerders en -eigenaren dat hun vastgoed vooral functievast is. Er is weinig ruimte om snel te veranderen of geen inzicht in de installaties en de risicogebieden óf mogelijkheden om te optimaliseren. Daardoor ontbreekt de voorbereiding op een veranderende zorgbehoefte en het snel kunnen anticiperen op calamiteiten zoals COVID-19. Dit is de wereld van nu. We zijn ons ervan bewust geworden dat we met de huidige aanpak niet klaar zijn voor de toekomst of pandemieën. Dat moeten we wel zijn. Strukton Worksphere levert hierin bewezen performance met haar oplossingen, waarbij hulp wordt geboden vanuit digitaliseringsmogelijkheden en de grote opgave op het gebied van duurzaamheid.
Met inzicht naar flexibiliteit
Toch is de eerste stap naar flexibiliteit relatief eenvoudig te zetten, zo weet Ben Alen, manager healthcare bij Strukton Worksphere, en expert op dit gebied. Het startpunt is volgens hem duidelijk: “De informatie die beschikbaar is over het gebouw in beeld krijgen. Denk aan de benutting en bezetting, de prestaties van installaties en de specialistische apparatuur. Maar ook aan de voorspelbaarheid in de werking van de installaties, de mate van flexibiliteit en het energieverbruik op diverse gebieden zoals koeling. Die informatie is niet altijd voorhanden, want je put uit verschillende databronnen, waaronder tekeningen, ontwerpinformatie en energiegegevens. Die data haal je soms op uit een diversiteit aan bronnen, dus dat vraagt voorbereiding en organisatie.”
Het (voor)oordeel vanuit gebouwbeheerders is daarom nog weleens dat het veel tijd en geld kost om de informatie op te halen en te checken of deze up-to-date is. Dat hoeft zeker niet zo te zijn. “Vaak is er veel informatie voorhanden of kun je data relatief eenvoudig achterhalen. Denk bijvoorbeeld aan de gegevens over gas en elektriciteit of informatie uit het gebouwbeheersysteem (GBS). Vanzelfsprekend is er ook data die lastiger valt te achterhalen, bijvoorbeeld over bezetting en benutting, maar ook over het comfort en of een ruimte wel of niet gezond is. Daarbij kunnen wij een rol vervullen, eventueel door middel van sensortechnologie.”
Duurzaamheid zonder gedoe
Om de zorg blijvend toekomstbestendig te maken, is verduurzaming een verplicht element en in menig strategisch vastgoedplan benoemd als kernpijler. De inzet daarop is logisch: het energieverbruik in ziekenhuizen neemt toe, onder andere vanwege de koelbehoefte voor specialistische apparatuur. “Het belang van een duurzame en gezonde omgeving neemt alleen maar toe. De interesse voor de Green Deal Zorg laat zien dat dit punt hoog op de agenda staat. Tegelijkertijd is er een aantal uitdagingen voor ziekenhuizen, waarmee ze rekening moeten houden. Zo mogen de ingrepen niet ten koste gaan van de veiligheid en de continuïteit van zorgprocessen. Het kan niet zo zijn dat een operatie niet kan doorgaan of dat specialistische apparatuur of ruimtes op kritische momenten niet gebruikt kunnen worden.”
Dat betekent dat duurzaamheid zonder gedoe en met minimale inspanning moet worden doorgevoerd. Even veelgehoord is het financiële vraagstuk: duurzaamheid wordt vooral gezien als ‘duur’ en er is een gebrek aan geld. “Daarom is het van belang om met minimale inspanning het maximale effect te bereiken. Dat doen we met een bewezen stappenplan vanuit het programma Ecolution, waarbij we eerst zaken oppakken die de grootste impact hebben en de minste inspanningen en geld vergen.”
Bezetting en benutting: bekend?
Die eerste stap is vooral gericht op het laaghangend fruit, waarbij bijvoorbeeld de benutting en bezetting van ruimten gemonitord worden. Zo kan de overtuiging bestaan dat operatiekamers wellicht van ’s ochtends 7 tot ’s avonds 6 uur worden gebruikt, maar is dat ook zo? “We hebben voorbeelden van ziekenhuizen die deze aanname deden, maar in werkelijkheid stond er apparatuur te draaien die niet werd ingezet of waren er momenten gedurende de dag waarop verschillende OK-ruimtes niet werden gebruikt.”
Daarnaast is het vaak onduidelijk wat de grote energieslurpers in een ziekenhuis zijn en hoeveel je eraan kwijt bent. “De essentiële medische apparatuur heeft een steeds grotere energievraag en moet gekoeld worden. Maar is het wel duidelijk wat het gebruik van bijvoorbeeld eenMRI-apparaat met je energiekosten doet? Die informatie is vaak niet voorhanden, terwijl de data relatief eenvoudig te krijgen is met slimme meters.
Als je die informatie ontgint, kun je snel starten met geld en energie besparen.” Laatstgenoemde is geen overbodige luxe, want ziekenhuizen zijn 24 uur per dag geopend en energie-intensief. “Veel afdelingen beschikken over apparatuur en processen die veel energie verbruiken, waardoor ziekenhuizen de op een na grootste energieverbruiker zijn. Potentiële besparingen zijn mogelijk, maar deze mogen nooit ten koste gaan van het comfort of de gezondheid van de patiënt.” Daarom is een integrale benadering van belang: “Met ons PULSE platform verzamelen we niet alleen de energie-data, maar ook informatie over comfort, de werking van installaties, bezetting en benutting. Hiermee kun je een holistische blik ontwikkelen op een ziekenhuis en de juiste afwegingen maken.”
Whitepaper: Toekomstbestendige zorg begint bij inzicht
In de whitepaper ‘Toekomstbestendige zorg begint bij inzicht en grip’ lees je hoe je dankzij digitalisering een veilige en gezonde omgeving creëert. Daarnaast leer je hoe je vastgoed flexibeler kunt indelen en welke data je daarvoor nodig hebt. Download de whitepaper in de kennisbank van DuurzaamGebouwd.nl.
De uitdaging: meld jouw ziekenhuis aan!
Is jouw ziekenhuis aan verduurzaming en digitalisering toe? Dan ligt deze uitdaging voor je voeten: “Middels ons PULSE platform willen we inzicht geven over de prestaties en het gebruik van het gebouw. Wil jij inzicht verkrijgen in je ziekenhuis en aan de hand van data optimaliseringsslagen maken voor een gezondere, veiligere en duurzamere omgeving? Laat het ons weten!”, aldus Alen.