Is de energietransitiepuzzel complex?
Stop keuzestress en start met toekomstbestendige actie
Als we de Klimaatdoelstellingen van 2050 willen halen, moeten we nú toekomstbestendige keuzes maken en doorpakken in de energietransitie. “Broodnodige versnelling is noodzakelijk”, vertelt Rudy Grevers van Alklima / Mitsubishi Electric. “Er is een sleutelrol voor warmtepomptechniek. Om de benodigde snelheid en kwaliteit te halen, moeten alle stakeholders de juiste keuzes maken.”
Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Alklima / Mitsubishi Electric
En over die beslissingen gaat het tijdens de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2025. Alklima / Mitsubishi Electric is niet voor niets vertegenwoordigd, laat Rudy weten. “De kracht van de Klimaattop schuilt in het bij elkaar brengen van publieke en private partijen. Gemeenten, woningcorporaties, wethouders en individuen die impact willen maken op verduurzaming in de gebouwde omgeving.”
Feit is dat Nederland achterloopt met de energietransitie. Eigenlijk is dat in heel Europa het geval. Komen we de afspraken van het in 2019 opgestelde Klimaatakkoord wel na? Rudy vindt dat veel opdrachtgevers een doolhof in worden gestuurd met een veelvoud aan zogenoemde oplossingen: “Er zijn veel doelen om rekening mee te houden en partijen krijgen wisselende boodschappen te horen over de mogelijke routes naar CO2-neutraal. Dat leidt niet alleen tot keuzestress, maar jammer genoeg ook tot gebrek aan actie. Want als ik als corporatie of als gebouweigenaar niet weet waar ik aan toe ben vanwege wankel beleid, worden keuzes uitgesteld en gebeurt er niets of te weinig.” En over de noodzaak van een rapport als ‘Op weg naar CO2-neutraal’ van Duurzaam Gebouwd laat Rudy weten: “Data is op dit moment vaak versnipperd. Dat moet meer op één plek terechtkomen.”
Duidelijke ambitie en beleid
Duidelijk is in ieder geval dat een hoger tempo noodzakelijk is. De bouw- en vastgoedsector heeft nog 25 jaar en dan is het zo ver: dan hebben we, als alles goed gaat, een energieneutrale en circulair gebouwde omgeving. “Maar we lopen op dit moment achter.” Dat illustreert onder andere het Nationaal Warmtepomp Trendrapport 2025: werden er in 2023 nog 168.000 warmtepompen geïnstalleerd, dat aantal zakte vorig jaar naar 120.000. “Zet je dit op een rijtje, dan realiseer je je dat we niet op koers naar 2050 zitten als het gaat om de doelstellingen. Eerder op 2080, omdat bij de genoemde 120.000 warmtepompen ook nieuwbouw is meegeteld. Daarom pleit ik ervoor om een duidelijke ambitie én beleid uit te spreken en niet langer halve maatregelen te nemen.”
Geen halve maatregelen
Een tweede versnellingselement is het goed en tijdig inzetten van professionals. Daarvan hebben we er te weinig. Zo laat Techniek Nederland zien dat we naar een tekort gaan van 40.000 mensen in de installatiebranche. En geven ABN AMRO en Nationale Bouwgids in een rapport aan dat 30 procent van vacatures in de installatiesector onvervulbaar zijn. “Des te belangrijker dat we een duidelijk pad schetsen voor de professionals die we wél hebben, dat toekomstgericht is.” Volgens Rudy is die route gericht op elektrificatie. De all-electric variant, want, “klassiek hybride is een halve maatregel”, volgens Rudy. “Steeds minder mensen moeten een grotere opgave gaan oppakken. Hoe meer we uitstellen en vertragen hoe duidelijker het wordt dat we de doelstellingen richting 2050 niet gaan halen”.
Klaar voor de toekomst
Ga voor een oplossing die écht toekomstbestendig is, dat is zijn kernboodschap. “Oók met uitdagingen als netcongestie in het achterhoofd is de all-electric warmtepomp hierbij de juiste keuze”, geeft Rudy aan. Niet voor niets publiceerde Alklima / Mitsubishi Electric eerder de whitepaper Netcongestie Woningbouw: ‘De warmtepomp kan in sommige gevallen zelfs een oplossing zijn voor netcongestie’. Rudy deelt een aantal inzichten: “Warmtepompen kunnen hun energieverbruik verschuiven naar momenten waarop het net minder belast is. Er is een koppeling mogelijk met zonnepanelen of andere lokale opwek waarbij je warmtepomp warmte opslaat in de boiler zodat je de gehele dag gebruik kunt maken van warmwater tegen lage tarieven en met een lage netimpact. En mocht het in een bepaalde wijk echt niet lukken, dan kies je voor all-electric ready. Dit is de toekomstbestendige hybride variant, zodat je in ieder geval klaar bent voor de toekomst. All-Electric Ready moet de ondergrens worden.
Valstrik
Bovenal is zijn boodschap: maak een keuze! Het uitroepteken moeten we van Rudy toevoegen aan het artikel. Want: “We maken de transitiepuzzel veel te ingewikkeld. Verzand niet in ellenlange beslissingstrajecten voor acht of negen opties waar uiteindelijk niets uitkomt. Laten we uitspreken dat biomassa, waterstof en ook groen gas maar zeer beperkt een rol gaan spelen in de gebouwde omgeving voor verwarming en warm tapwater bereiding. In onder andere de PBL-toekomstverkenning ‘Welvaart en Leefomgeving 2025’ en de studie Klimaatambities in de gebouwde omgeving door het EIB komt naar voren: de gebouwde omgeving wordt grotendeels geëlektrificeerd. Dat is een duidelijke boodschap richting de inwoners van Nederland, zodat ze weten welke toekomstbestendige keuze ze kunnen maken. Pel je het af, dan komt de energietransitie neer op het goed doorvoeren van de Trias Energetica, waarbij je begint om de energievraag te verlagen. Daarna kies je voor een toekomstbestendig installatiesysteem. En jazeker, een wijk die na 2000 is gebouwd, kan direct van het gas af. We kunnen een groot deel van Nederland, zoals dorpen en kleine steden, met deze aanpak verduurzamen. Dus ga ervoor, val niet in de ‘keuzevalstrik’ en vooral: stop met treuzelen!”
Whitepaper Netcongestie Woningbouw
De energietransitie in Nederland is in volle gang, maar we komen nieuwe uitdagingen tegen. Niet voor niets is Netcongestie een onderwerp dat Duurzaam Gebouwd-lezers al maandenlang bezighoudt. Hierbij kan de indruk ontstaan dat netcongestie komt doordat we overstappen van de cv-ketel naar warmtepompen. Maar: het installeren van een all-electric warmtepompsysteem is in veel gevallen prima mogelijk ondanks uitdagingen met netcongestie .
Lees alles en informeer jezelf volledig over waarom doorbouwen met warmtepompen binnen netcongestie eenvoudiger wordt.
Het verschil tussen klassiek hybride en All-Electric ready
Rudy neemt ons mee in het verschil tussen klassiek hybride en All-Electric Ready: “Een All-Electric warmtepomp installatie is duidelijk qua werking. De warmtepomp is zelfstandig in staat om de ruimteverwarming, de warm tapwater bereiding en eventueel de koeling in de woning te verzorgen.”
Maar wat is nou het wezenlijke verschil tussen klassiek hybride en een All-Electric Ready installatie? “Beide systemen fungeren in eerste aanleg in combinatie met een CV-ketel dus hebben wel overeenkomsten. Er zijn echter enkele duidelijke verschillen: een All-Electric Ready systeem wordt geselecteerd op de (toekomstige) verwarmingsvraag van de woning. Dit verschilt per woning, maar zorgt er in ieder geval voor dat het systeem op termijn de gehele verwarmingsvraag kan invullen zonder cv-ketel. Met een klassiek hybride systeem is dit niet haalbaar, omdat het veelal gaat om beschikbare vermogens van ca 3 kW, waarmee onvoldoende vermogen beschikbaar is voor de Nederlandse (bestaande) woningen. Een ondersteuning van een gasketel blijft dus altijd vereist.”
Rudy gaat tot slot in op de warmtapwatervraag: “Een All-Electric Ready systeem kan ook de volledige warmtapwatervraag verzorgen in de woning als de vereiste boiler en driewegklep hiervoor geplaatst zijn. Dat kan bij aanvang, maar ook later worden uitgevoerd. Met een klassiek hybride systeem is dit onmogelijk.” Rudy besluit: “Kortom, All-Electric Ready is de toekomstbestendige hybride variant.