‘Met doorstromers
vaart maken in de energietransitie’
De energietransitie wordt vaak als complex en kostbaar gezien. Om bestaand vastgoed van het gas af te halen, moeten er flinke veranderingen plaatsvinden aan de schil en aan de installaties. Toch zijn er ook voldoende alternatieven om versneld van het gas af te gaan en all-electric te wonen en te leven. Het kán, zonder dat we investeringen doen waarvoor we op dit moment eigenlijk niet de ruimte hebben.
Tekst: Marvin van Kempen en Ysbrand Visser, Beeld: AB Sales & Trade
Over minder dan negentig maanden is het zover: dan moeten de 2030-doelstellingen van het Klimaatakkoord van Parijs zijn ingevuld. Op dat moment stoten we de helft minder schadelijke broeikasgassen uit, zijn we goed op weg om all-electric en energieneutraal of zelfs energieleverend te worden en hebben we ons gedateerde vastgoed een welverdiende opfrisbeurt gegeven. We zijn minder afhankelijk van fossiele brandstoffen en maken vooral gebruik van duurzaam opgewekte energie via de zon of wind.
Aan de bak
In de resterende maanden die we nog over hebben, moeten we hard aan de bak. Dat weet ook Aarjen de Boer van AB Sales & Trade, die beseft dat de actualiteit ook in zekere zin een zegen kan zijn voor de energietransitie. “De torenhoge energierekeningen en de geopolitieke situatie zorgen ervoor dat we ons flink achter de oren krabben over het tot dusver bewandelde pad. En het breekt de discussie open over de energietransitie. Want naast de vereiste snelheid die nu ontbreekt om de doelstellingen te halen, moeten we ons afvragen of we wel de juiste routes volgen en of de beschikbaarheid van materialen er wel is.”
De Boer ziet in ieder geval dat er over het algemeen goed wordt gekeken naar de Trias Energetica, een belangrijk startpunt voor verduurzaming. Binnen dit gedachtegoed wordt eerst ingezet op de broodnodige isolatie van woningen of gebouwen, zodat de warmtevraag wordt beperkt en er zo min mogelijk fossiele brandstoffen worden ingezet. De resterende vraag naar energie wordt idealiter ingevuld door duurzame energie op te wekken, bijvoorbeeld met zonnepanelen. “Goed isoleren is altijd een goede eerste stap om te nemen en zorgt ervoor dat je installaties niet overmatig hard hoeven te werken om te koelen of te verwarmen. Let er daarbij op dat je ervoor zorgt dat het gebouw luchtdicht is en dit checkt met bijvoorbeeld een blowerdoortest.”
Grootste kostenpost
Na het grondig verbeteren van de schil volgt de vraag: wat nu? Wat is nu de grootste kostenpost in het gebouw om aan te pakken? Volgens De Boer is dit het warme tapwater. “Dit gaat het grootste deel van je rekening beslaan, dus de volgende stap is logischerwijs om dit aan te pakken. Daarbij draait het erom de installatiekosten zo laag mogelijk te houden en het onderhoud beheersbaar te maken. Dat gaat nog niet altijd goed, want we kiezen nog altijd voor oplossingen die niet toekomstbestendig zijn of niet goed passen in een situatie. En soms kiezen we ervoor om stil te staan, omdat we niet weten welke route naar Rome we moeten aanhouden. Daar gaan we het natuurlijk niet mee redden.”
Vaart houden
Om de vaart er wel in te houden, vindt De Boer dat we goed moeten kijken naar hoe we kunnen opschalen met maatregelen die relatief weinig tijd en geld kosten. Hij definieert een toekomstbestendig gebouw: “Het gebouw is all-electric en klaar om ‘ingeplugd’ te worden. Het maakt dan niet uit op welke manier elektriciteit in de toekomst wordt opgewekt, als je woning maar voorbereid is op verschillende situaties. Zo is het mogelijk om zelf duurzame energie op te wekken en die te gebruiken in combinatie met een accu, maar je kunt je in de toekomst bijvoorbeeld ook een situatie voorstellen, waarin wordt gewerkt met decentrale opwekking.”
De Boer geeft aan dat hij heil ziet in een aanpak met lokale verwarming om de energietransitie door te maken. “De warmtepomp kan voor verwarming dienen, maar voor de bereiding van warm tapwater zie ik andere kansen. We staan er onvoldoende bij stil dat we al een oplossing voorhanden hebben die relatief weinig geld en moeite kost: doorstromers [zie kader voor de werking, red.]. Hierdoor kun je de keuze maken om geen cv-ketel meer toe te passen en van het gas af te gaan.”
In het kort: wat is een doorstromer en wat doet het?
Doorstromers zijn elektrische apparaten die koud leidingwater verwarmen tot warm tap- en douchewater. Je plaatst ze idealiter vlak bij de mengkraan in de keuken of in de badkamer. Je kunt ze in elk huishouden toepassen, zodat je makkelijker van het aardgas afstapt. De CLAGE doorstromers worden sinds 2021 klimaatneutraal geproduceerd. Volgens scope 1 en 2 (directe en indirecte CO2-uitstoot).
In die keuze naar gasloos valt Henk Tuinstra (Baarsma Beheer) De Boer bij. Naast bedrijfsgebouwen en horecapanden beheert hij tal van appartementen. “Wij zijn zeer behoudend”, begint Tuinstra. “We geven niet graag geld uit dat we niet kunnen missen en dat heeft ons goed door zwaardere tijden geholpen.” Een andere eigenschap van Tuinstra is de wil om graag kennis te delen. Bijvoorbeeld over het leveren van warm water op een goedkope, simpele en duurzame manier.
Pionieren
Tuinstra kent doorstromers al heel lang vanuit Oost-Europa en Duitsland. “Daar zijn ze heel normaal, maar in Nederland roepen doorstromers nog steeds vragen op. Als techneut die ook niet alles weet, houd ik wel van pionieren. Vroeger lagen er bij mij altijd al slangen op het dak of plastic boven een zwembadje om water te verwarmen. Mede door mijn technische achtergrond, vanuit de scheepsbouw, wilden we in 2012 op de gasloze toer gaan.” Het ging toen om een goed geïsoleerd gebouw met een laag energieverbruik. Tuinstra: “Daarom kozen we voor elektrische convectoren voor de verwarming en voor doorstroomtoestellen voor het warm water. Dat we voor elektrisch gingen, heeft met de installaties te maken. Met centrale verwarming moesten er op drie verdiepingen acht ketels komen te hangen, inclusief overal waterleidingen. Dat betekent ook weer acht pijpen die het dak uitkomen en acht cv-ketels die allemaal onderhouden moeten worden. Aan zo’n project zijn dus veel kosten verbonden, terwijl we ze misschien nu alweer hadden moeten vervangen. Daarbovenop heb je elk jaar ook nog de servicekosten.”
Onderhoudskosten
Preventief onderhoud is één van de stokpaardjes van Tuinstra. “Als er bijvoorbeeld een appartement leegkomt, halen we de convectoren van de muur en maken we die helemaal schoon en stofvrij. Die laten we niet aan hun lot over. Ook zorgen we voor nieuwe batterijtjes in de bediening van de luchtafvoer. Daar moet je consequent in zijn. Zo bereik je ook weinig tot geen onderhoudskosten voor de installaties en het verbruik van de doorstromer is gemiddeld 500 kWh per persoon per jaar.”
“We wilden dus geen cv, ook geen gedoe met kooktoestellen en al helemaal geen boiler. Die staat de hele dag aan de stroom en kent heel veel verborgen stilstandsverlies. Zeker als je dat toepast in appartementen, met een keukenmengkraan, een douchekraan en geen bad. De doorstromers die ons zijn aanbevolen, van CLAGE, bevallen ontzettend goed. Daar hoefden we geen rekensommetjes voor te maken. Het is gewoon een combinatie van kennis, ervaring en gevoel. Lang geleden hoefden we die sommetjes helemaal niet te maken. In onze eerste woning gebruikten we nog 3000 kuub gas à 12 cent. Dat hoge verbruik maakte niks uit, daar werd je niet bang van.”
Lange termijn
Doorstromers maken de keuze voor all-electric makkelijk. De tijden zijn inmiddels veranderd, beaamt Tuinstra. “Natuurlijk zijn wij ook gaan rekenen. Willen we steeds dat gedoe met centrale verwarming op gas? Is dat het waard of kan het heel eenvoudig met een stopcontact in de muur en mooie elektrische convectoren. Die bovendien makkelijk vervangbaar zijn. Als zo’n ding kapot is, kost het je maar € 110. Dat scheelt niet alleen veel in de aanschafkosten, maar op de lange termijn nog veel meer. Natuurlijk kunnen we de serviceonderhoudscontracten van een cv-ketel wel doorbelasten aan de huurders, maar op een gegeven moment is daar de rek ook uit.” Met de keuze voor all-electric zijn de extra onderhoudskosten juist minimaal. “Zo verdien je weer geld terug. Je winst begint al bij de inkoop.”
Gratis whitepaper op DuurzaamGebouwd.nl
Meer weten over de kansen van doorstromers? Duurzaam Gebouwd-expert Aarjen de Boer komt uitgebreider aan het woord in de whitepaper ‘Met doorstromers vaart maken in de energietransitie’, die begin september verschijnt in de Kennisbank van Duurzaam Gebouwd.