Zonnepanelen als dakbedekking in sociale woningbouw: het kan!

Zonnepanelen die niet óp een dak worden gemonteerd, maar de dakpannen volledig vervangen. Dat zie je nog niet vaak. In de Zoetermeerse Landenbuurt verschijnen echter in een klap 214 voldaksystemen op corporatiewoningen.

Auteur: Ysbrand Visser

In de eerste fase van het project stemde 97% van de bewoners in met het plan en met de energieprestatievergoeding.

Het is bouwer ERA Contour die in opdracht van woningcorporatie De Goede Woning het onderhoud en de verduurzaming van de woningen tot Nul-op-de-Meter (NOM) uitvoert. Dat gebeurt onder meer met zonnepanelen in een voldaksysteem van Robisol. Deze toepassing zie je nog niet vaak in de sociale woningbouw. Dat zit hem in de onbekendheid - met het systeem en met het kostenplaatje - en de vermeende brandgevaarlijkheid. Sven Meijerink (directeur Robisol) ruimt die laatste bezwaren met gemak uit de weg.

“Met ons voldaksysteem heb je geen dakpannen meer nodig, geen boeiborden, zinkwerk of nokken en ook veel minder arbeid”, begint de Duurzaam Gebouwd-expert. “Wij bieden de nodige keuzemogelijkheden en zo is er prijstechnisch altijd uit te komen. Daar komt nog de duurzaamheid bij en dan is dit helemaal een goede keuze, want zo is er ook sprake van minder materiaalgebruik en een lagere CO2-footprint.”

Robisol levert voor het project het BiTile Zonnedaksysteem met pv-panelen van Sonnenstromfabrik. Meijerink: “Die zonnepanelen zijn net iets smaller dan normaal, waardoor we drie rijen panelen onder de dakramen kunnen plaatsen. De zwarte paspanelen zijn niet van glas, maar hebben de juiste kleurstelling voor dit zonnedak. Deze worden op onze CNC-machines op maat gezaagd voor de aansluitingen op de dakramen en warmtepompen. Doordat ook de nokken, zijkanten en onderzijde van hetzelfde materiaal worden vervaardigd, ontstaat een groot dakvlak met een uniforme uitstraling.”

‘Geen dakpannen, geen boeiborden, zinkwerk of nokken en ook veel minder arbeid’

Brandveiligheid

Door diverse branden kwamen geïntegreerde systemen recent vaker in het nieuws. Van de onderzochte branden kent Meijerink de oorzaak: “Dat waren vrijwel altijd stekkers, die onvoldoende zijn genormeerd of slecht werden geïnstalleerd. Sommige stekkers van verschillende merken passen wel op elkaar, maar het binnenwerk is onvoldoende gestandaardiseerd. Zo kan een grote weerstand ontstaan, waardoor de stekker smelt en een vlamboog veroorzaakt. Als daar plastic onder ligt, kan er brand ontstaan.”

“Vaak kiest men bij zonnepanelen voor de goedkoopste oplossing. Bij indaksystemen krijg je dan plastic bakken of platen onder de panelen. Soms wordt dit plastic zelfs over woningscheidende wanden gelegd en dus over de brandscheiding. Het plastic is weliswaar niet de oorzaak van de brand, maar verergert wel de gevolgschade. Wij gebruiken een brandveilige, vlamdovende condensfolie (klasse B; red.), zodat je bij een eventueel defect geen uitslaande brand krijgt. Verder kan vlamboogdetectie helpen om de bron van het vuur uit te schakelen.”

Ventilatie en koeling

Meijerink wil nog wel meer kwijt over de brandveiligheid van zonnepanelen. “Het BiTile Zonnedak bezit een luchtspouw van 9 centimeter en een uitstekende koeling, mede dankzij ventilatieopeningen bij de nok, de goot en tussen de panelen. Dankzij die openingen kan de brandweer direct onder de zonnepanelen blussen.

Een dak of een stekker vliegt echter niet zomaar in brand. Die ventilatie is er vooral om het rendement van de panelen te verhogen, evenals de levensduur ervan. Bedenk ook dat het aantal gasincidenten nog altijd een stuk hoger is, met veel grotere gevolgschades. Het lijkt mij vervolgens logischer dat een gasloze woning een lagere verzekeringspremie zou krijgen.”

Isolerende dakplaten

Een laatste aspect dat Meijerink aansnijdt, betreft de isolerende dakplaten. “Vanwege condensvorming onder aluminium en glas heb je altijd een waterdichte condensfolie nodig. Daarbij is voor een goede plaatsing de maatvoering van de rails erg belangrijk. Samen met ERA Contour hebben we hiervoor de passende modus gevonden. Met standaard renovatieplaten, onze folie en onze tengels, kunnen wij het dak eenvoudig uitmeten en makkelijk maatcorrecties uitvoeren.” “Dit is ons grootste project tot nu toe. Het is prettig dat we samen met ERA Contour een goede planning hebben gemaakt, waarbij alle woningen snel achter elkaar worden aangepakt. Zodoende kunnen we een continue bezetting reserveren en ook de materiaaltoevoer goed organiseren”, besluit Meijerink.

Begeleiding van bewoners leidt tot winnende concept

Voor De Goede Woning is dit het tweede project waarbij een groot aantal eengezinswoningen van het gas af gaat. De woningen worden door ERA Contour in twee fases verduurzaamd. Naast een zeer goede isolatie wordt er ook een warmtepomp (voor verwarming en warm water) en een intelligente balansventilatie aangelegd. De daken worden voorzien van isolerende dakplaten en zonnepanelen.

“Wij verduurzamen de woningen naar Nul-op-de-Meter en zijn daarnaast ook verantwoordelijk voor de prestaties die de woningen moeten leveren”, vertelt planontwikkelaar Ahmed Assad (ERA Contour). “Binnen het totaalconcept is het doel geen concessies te doen aan de woonkwaliteit. De nieuwe, houten kozijnen krijgen een triple beglazing, maar de kozijnafmetingen blijven hetzelfde. Zo kan de vensterbank worden gehandhaafd en hoeven bewoners hun raamdecoratie niet aan te passen. Verder levert Knauf het gevelsysteem en Factory Zero de installatietechniek. De bewoners kunnen door een display in de woonkamer meteen zien hoe de woning presteert.” “Door alle werkzaamheden krijgen de woningen niet alleen een nieuwe uitstraling, maar ervaren de bewoners ook meer comfort. Eventuele tocht- en vochtproblemen zijn door de aanpassingen verleden tijd. Hiervoor in de plaats komen comfort, warmte en een goede luchtkwaliteit.”

“Het zal voor de bewoners”, vervolgt Ferdinand Jongeling namens De Goede Woning, “de eerste maanden wel wennen zijn aan de lage-temperatuurverwarming en de lagere luchtvochtigheid.” Dat de bewoners wel in het plan geloven, blijkt uit het feit dat voor de eerste fase van het project 97% van hen heeft ingestemd met het plan en met de energieprestatievergoeding, die de energierekening vervangt. De gemiddelde EPV is € 140, ruim onder het wettelijk maximum voor deze woningen van € 185. De kosten van de verduurzaming, inclusief de versterking van de begane grondvloeren, bedragen per woning € 110.000.

Ahmed Assad: “Dit voldaksysteem paste goed bij de architectonische uitstraling die wij voor ogen hadden.”

Beste verduurzamingsconcept

ERA Contour werd voor dit project geselecteerd omdat zij het beste verduurzamingsconcept ontwikkelden, aldus Mariëtte Heemskerk, directeur-bestuurder van De Goede Woning. “Zij scoorden op alle fronten beter dan andere aanbieders. Een van de pluspunten was de begeleiding van de bewoners, wat voor ons heel belangrijk is”, aldus Heemskerk. Jurgen Weerdenburg, directeur bij ERA Contour, zegt daarover: “Op het moment dat wij de werkzaamheden bij de bewoners in huis uitvoeren, komt er heel veel op hen af. Juist omdat we zo veel doen in korte tijd. Op verschillende manieren, onder andere met een persoonlijke wooncoach, proberen we hen zo goed mogelijk te begeleiden.”

Draagvlak

Over de grote acceptatie onder de bewoners gaat Assad verder: “Wij hebben het plan besproken met een klankbordgroep bestaande uit een aantal bewoners die de wijk vertegenwoordigen. Indien nodig zijn de plannen op basis van de wensen van de bewoners aangepast en zo hebben we een groot draagvlak kunnen creëren. Onze wooncoach, de spil in de bewonerscommunicatie, gaat bij alle woningen langs om persoonlijk kennis te maken en bewoners mee te nemen in het plan. Zij zorgt ook voor het ophalen van eisen en behoeften van de bewoners, zodat we deze kunnen verwerken in ons projectplan. In de hele klantreis blijft de wooncoach het eerste aanspreekpunt voor alle bewoners en begeleidt hen waar nodig tijdens de werkzaamheden.”

Uitstraling

Een van die werkzaamheden betrof de aanleg van zonnepanelen, die op jaarbasis net zo veel elektriciteit gaan leveren als er gemiddeld in de woningen wordt gebruikt voor warmte, warm water en huishoudelijk gebruik. “In de winter”, besluit Assad, “worden de pieken en dalen in het verbruik opgelost in het huidige elektriciteitsnet. Dat net wordt in de wijk verzwaard om te kunnen voldoen aan de laatste technische eisen. Wij kozen onder meer voor het voldaksysteem van Robisol, omdat het goed paste bij de architectonische uitstraling die wij voor ogen hadden met dit project.”

ERA Contour leverde eind december 2019 het eerste blok van vier woningen in de Landenbuurt op. In februari werd gestart met de aanpak van de overige 130 woningen uit de eerste fase. Voor de tweede fase met 79 woningen is meer dan 70% van de bewoners al akkoord gegaan met de plannen. Naar verwachting zijn alle werkzaamheden eind 2020 afgerond.

Accountmanager Danny van den Assem aan het woord

“Onze zonnedaken bestaan uit een slim systeem waarbij de zonnepanelen zélf de gebouwschil vormen”, vertelt Van Den Assem. “Dit bespaart veel op installatietijd en op materialen, waardoor een zonnedak niet alleen esthetisch mooier is, maar ook financieel zeer aantrekkelijk. Ons zogenoemde BiTile systeem is een modulair systeem, waardoor er verschillende soorten zonnepanelen gebruikt kunnen worden om naadloos aan te sluiten op de vereisten van het project. Zo worden er bijvoorbeeld speciaal voor ons systeem kleine zonnepanelen gemaakt, die dakpansgewijs gemonteerd worden, waardoor het dak een lei-achtige uitstraling krijgt. Wij concentreren ons voornamelijk op nieuwbouw en totaalrenovatie, omdat ons product daarvoor een zeer logische toepassing is.”