Onderzoek naar haalbaarheid en uitvoering warmtetransitie

Adviseurs en experts van TAUW zijn nauw betrokken geweest bij het opstellen van talloze Transitievisies Warmte. Ook voor de uitvoering staan zij paraat, wat wel blijkt uit de whitepaper Het (Wijk)Uitvoeringsplan, de volgende stap in de Warmtetransitie. Als verdieping daarop staat Edwin Veldkamp, adviseur Energietransitie (TAUW), stil bij het uitvoeren van (technische) haalbaarheidsonderzoeken.

Tekst: Edwin Veldkamp

Edwin Veldkamp

TAUW

Een van de vervolgstappen en ingrediënten om te komen tot een sterk en gedegen (Wijk)Uitvoeringsplan is een (technisch) haalbaarheidsonderzoek. Veel gemeenten en partijen zien deze onderzoeken als een eerste stap op weg naar een Uitvoeringsplan. Het is de kunst om deze stap zó te zetten, dat daarmee ook echt een stap vooruit wordt gezet en er een versnelling plaatsvindt.

Het (technische) haalbaarheidsonderzoek

Om de gestelde doelen uit de Transitievisie Warmte (TVW) te behalen, is het nodig om de aanpak uit de visie verder te concretiseren. Dit kan onder andere door meer inzicht te verkrijgen in de technische mogelijkheden van bijvoorbeeld het warmte onttrekken (uit lucht of water) of van de benodigde aanpassingen aan gebouwen, enzovoorts. Het uitvoeren van een haalbaarheidsonderzoek is daarbij een belangrijke stap. Hierdoor krijg je meer zicht op de potentie van mogelijke warmtebronnen en op de financiën die daarmee gemoeid zijn.

Het haalbaarheidsonderzoek is weliswaar een belangrijke stap in de warmtetransitie, maar ook een stap waarbij het regelmatig in een vroeg stadium misgaat. Onvoldoende kennis en kunde bij het opstellen van de uitvraag en/of een tekort aan financiële middelen zijn daarbij vaak de oorzaak. Wij zien verder uitvragen die overhaast in de markt worden gezet, zonder dat goed is doordacht wat de opdrachtgever echt wil en of hij/zij die rol in het proces wel kan invullen.

Ook adviseurs spelen hierbij een rol, door een vraag precies zo in te vullen als deze wordt uitgezet. Vaak zonder dat daarbij wordt aangegeven dat het eindresultaat niet of slechts weinig aan het doel van de opdrachtgever zal bijdragen. Op deze manier worden regelmatig opdrachten geformuleerd die tot gevolg hebben dat het haalbaarheidsonderzoek niet de stap voorwaarts is, die het in potentie had moeten zijn.

Dit leidt tot:

gemiste kansen;
een onbevredigend gevoel bij beide partijen;
meer nieuwe vragen dan antwoorden;
en uiteindelijk vertraging en mogelijk verkeerde keuzes.

Voorbeeldcase

Gelukkig zijn er ook voorbeelden van haalbaarheidsonderzoeken die wél op de juiste manier worden uitgevraagd en die wél de belangrijke stap zijn op weg naar het (Wijk)Uitvoeringsplan. Zo hebben we recentelijk een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd voor een gemeente in Friesland, waarbij is gekeken naar de haalbaarheid van een warmtenet gevoed met warmte van een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Een project waarbij de gemeente met de betrokken partners in de voorbereiding van de uitvraag kennis ophaalden en er voldoende financiële ruimte was in plaats van gebruik te maken van een ‘restbudget’.

Aanbieders kregen de ruimte om hun eigen visie te geven op de opgave, om zo belangrijke kennis en ervaring in te brengen. Ook tijdens de uitvoering van het onderzoek - waarbij het ging om andere (aanvullende) warmtebronnen, technische oplossingen of beoogde afnemers - was er sprake van een open blik.

Samengevat hebben we met diverse stakeholders in de gemeente toegewerkt naar belangrijke inzichten, namelijk:

in de mogelijkheden van de RWZI als bron;
in de globale kosten voor een bronnet met de RWZI als bron;
op mogelijke andere warmtebronnen in de omgeving;
in het potentiële afzetgebied;
in de aanpassingen die in gebouwen nodig zijn en de daarbij behorende kosten;
in beschikbare subsidies en financieringsmogelijkheden.

Samen met een stappenplan voor het vervolg heeft dit een goede basis opgeleverd om een eerste gesprek aan te gaan met bestuurders en inwoners.

Drie pijlers

Als we ten slotte kijken naar de opgedane kennis uit het bovengenoemde project, dan zijn er drie pijlers die wij iedereen kunnen aanraden die betrokken is bij een haalbaarheidsonderzoek:

Betrek al in de voorbereiding van een uitvraag de juiste kennis en ervaring en voorkom zo onduidelijke en incomplete uitvragen, die niet leiden tot het gewenste resultaat. Dit kan zowel interne als externe kennis zijn (partners, adviesbureaus).
Stem doelstelling(en) en verwachting(en) af op het beschikbaar budget. Waarbij een goed uitgevoerd haalbaarheidsonderzoek een belangrijke stap kan zijn in de verdere transitie. Dit is de investering over het algemeen meer dan waard.
Blijf ook tijdens het proces flexibel en openstaan voor veranderende inzichten, nieuwe scenario’s en bandbreedtes.