‘Samenwerkingen essentieel voor creatieve circulaire oplossingen’
Om circulair denken en doen gemeengoed te maken, moeten we het gebruik van hernieuwbare bronnen bevorderen, productgebruik maximaliseren en materialen zo lang mogelijk in de keten houden. Dit gedachtegoed werkt alleen als er zowel intern als extern draagvlak is: ambassadeurs moeten de kansen van de demontage en hoogwaardig hergebruik duidelijk maken aan partners en opdrachtgevers. Sebastiaan Röben en Piet Looijen van Forbo Flooring laten Duurzaam Gebouwd zien hoe hun organisatie iedereen meekrijgt in deze beweging en hoe circulariteit in de praktijk vorm krijgt.
Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Forbo Flooring
In het brede begrip circulariteit ziet Röben drie focusniveaus voor Forbo Flooring: zo efficiënt mogelijk materialen inzetten bij de productie van vloeroplossingen, het hoogwaardig inzetten van onder andere snijverlies bij het installeren van vloeren en het recyclen van zogenoemde post-use stromen van linoleum waar wel twintig jaar op gelopen is. “Het eerste doel is om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk van onze ingezette grondstoffen leiden tot het eindproduct, met zo min mogelijk verlies. Het afval dat ontstaat in verschillende productiestappen recyclen we, zodat het weer hoogwaardig ingezet kan worden voor een volgende productie. Op die manier maken we het rendement van de fabriek zo hoog mogelijk, terwijl we zoveel mogelijk materialen circulair inzetten.” Samenwerkingspartners zorgen ervoor dat het materiaal dat niet direct kan worden ingezet in het productieproces, alsnog een hoogwaardige bestemming krijgt. “Bijvoorbeeld voor het jute, dat we los van de andere afvalstromen inzamelen en aan de faciliteit van onze partner leveren. De uitdaging hierin is dat we een constante instroom met voorspelbare hoeveelheden materiaal willen bieden. Zo vormt de reststroom voor een partner een grondstof.”
Terug de cirkel in
Vervolgens is er aandacht voor de installatie van vloeren en de materialen die daar vrijkomen. Afhankelijk van het gebouw kan 10% van de vierkante meters die aangekocht worden, snijverlies zijn. “Dat verlies willen we terughalen en weer in de cirkel terugbrengen”, gaat Röben verder. “Daar draagt het Back to the Floor-programma [zie kader, red.] aan bij. Het is een constante stroom aan materialen die we terugkrijgen en in Assendelft verwerken. De recyclinginstallatie vermaalt linoleum tot poeder en dat gebruiken we bij het maken van nieuw linoleum.” De derde en meest uitdagende pijler is het recyclen van post-use materiaalstromen. Het is geen eenvoudige taak om een vloer die decennialang is gebruikt, terug te nemen in de keten. “Dit is het meest uitdagende onderdeel”, weet Röben. “Bij het demonteren van de vloer is het belangrijk dat je dit zo schoon mogelijk doet, waarbij het aantal lijmresten beperkt wordt en geen stukken van het beton laat meekomen. We halen het materiaal terug naar onze faciliteit en voegen waarde toe, zodat dit nieuwe vloerbedekking wordt.”
Sebastiaan Röben, Forbo Flooring:
“De recyclinginstallatie in Assendelft vermaalt linoleum tot poeder en dat gebruiken we bij het maken van nieuw linoleum.”
Meer aandacht voor hergebruik
Mede dankzij de groeiende ambities rondom het zoveel mogelijk circulair inkopen is er steeds meer aandacht voor het inzetten van secundaire materialen en oplossingen die hieruit zijn opgebouwd. Dat betekent dat er ook meer oog is voor hergebruikte vloeren. “We zien een verschuiving plaatsvinden”, aldus Röben. “Er zijn nu klanten en partijen die het waardevol vinden om hergebruikte materialen toe te passen, omdat het bijvoorbeeld in het inkoopbeleid past of bijdraagt aan het verhaal dat ze willen uitdragen over het maatschappelijk verantwoord ondernemen. In de toekomst gaan we zeker meer bewustwording en vraag zien naar dit type oplossingen.” Volgens Röben vraagt dit ook om wet- en regelgeving die meebeweegt om circulaire vloeren aantrekkelijker te maken. “Het is niet vanzelfsprekend dat je als bedrijf een vloer mag terughalen uit een gebouw. Daar speelt de afvalstatus een rol. Om reststromen efficiënt in te zetten als grondstof moet de wetgeving kunnen meebewegen met de praktijk.”
Piet Looijen, Forbo Flooring:
“Sinds de jaren 90 hebben we levenscyclusanalyses voor onze producten om de impact op het milieu aantoonbaar te maken. We worden onder andere gevraagd voor bewijslast voor de certificeringsmethodieken BREEAM-NL en LEED. Dan komen ook onze milieuproductverklaringen (EPD’s) van pas.”
Enthousiasme kweken
Het is minstens zo belangrijk om dit circulaire gedachtegoed naar buiten toe uit te dragen. Daarom is het zaak eerst intern draagvlak te creëren, weet collega Looijen. “Je moet mensen hebben die enthousiast zijn om duurzaamheid en circulariteit uit te dragen. Denk aan coördinatoren en ambassadeurs. Zij laten zien wat de voordelen zijn van circulair denken en waarom het urgent is grondstoffen en producten in de keten te houden.” Volgens Looijen is kennisdeling een belangrijke pijler: “Dat zien we bijvoorbeeld terug in de verschillende landen waaraan we onze oplossingen leveren. De circulariteitsvisie moet vertaald worden naar de situatie in dat land, maar de uitgangspunten blijven hetzelfde. Daarnaast moeten we de goede voorbeelden laten zien aan onze klanten, zodat de keuze voor een duurzaam gebouwde omgeving eenvoudiger is.”
Kennisdelen over hoogwaardig hergebruik
Om in 2030 de helft minder primaire grondstoffen te gebruiken, zijn er volgens Looijen twee routes te volgen. “We onderzoeken welke vloeren en materialen nu al in de markt aanwezig zijn en welke we kunnen terugnemen en hergebruiken”, geeft Looijen aan. “Afval is voeding. Er moet een mindsetverandering plaatsvinden om hoogwaardig hergebruik van de grond te krijgen. Opdrachtgevers moeten zich realiseren dat we niet meer spreken van sloopafval, maar van grondstoffen voor een productieproces. Er zijn miljoenen vierkante meters die we kunnen inzetten.” Om ervoor te zorgen dat het materiaal hoogwaardig kan worden ingezet, is kennisdeling volgens hem noodzakelijk. “We moeten mensen goed opleiden over het demonteren en klanten moeten ervan bewust zijn wat ze met de vloer doen. Overmatig polymeren doet bijvoorbeeld meer kwaad dan goed en het demonteren van materialen moet op de juiste manier gebeuren. We hebben data nodig, omdat we bijvoorbeeld moeten weten welke lijm gebruikt is.”
Als de vinyl vloerbedekking in goede orde terugkomt, wordt het in Coevorden opnieuw in het productieproces opgenomen, zodat grondstoffen in de cirkel blijven. “Daarnaast komt er snijverlies beschikbaar”, gaat Looijen verder, “dat we ook weer terug in het proces nemen. Zowel vinyl in Coevorden als linoleum in Assendelft. We werken samen met partners om slimme oplossingen te bedenken om materiaal zo hoogwaardig mogelijk te hergebruiken. Zo dagen we onder andere studenten uit in Student Challenges om met restmateriaal aan de slag te gaan en werken we samen met Rondo, een afvalmakelaar.” Verder sprak een vooraanstaande universiteit de ambitie uit om materiaal terug bij Forbo Flooring in de keten te brengen en werkt Forbo samen met de TU Delft om oude Marmoleumvloeren terug te nemen uit het EWI-gebouw. “Deze duurzame vloeren zijn CO2-neutraal geproduceerd, gemaakt van hernieuwbare grondstoffen als lijnolie, hars en kalksteen”, verduidelijkt Looijen. “Een deel van de vloeren uit het EWI-gebouw wordt gebruikt als brandstof en vulmiddel voor de cementindustrie en het andere deel wordt verwerkt in het nieuwe circulaire meubilair in de social rooms op iedere etage.” Ook hier is het belang van samenwerkingen volgens Looijen duidelijk zichtbaar: “We werken hier samen met CooLoo, dat pioniert in circulair meubilair. Samenwerkingen zijn essentieel om met creatieve circulaire oplossingen te komen.”
Bewustwording
Een tweede pad om versneld naar een volledige circulaire economie te gaan, is het maken van de juiste keuzes bij het produceren en toepassen van nieuwe producten. “In het ontwerp moeten we daarom al goed nadenken over wat er over tien of twintig jaar gebeurt bij het demonteren van het gebouw”, vindt Looijen. “Welke materiaalstromen komen dan vrij en hoe kunnen we daar nieuwe producten mee maken? We verwachten dat de omloopsnelheid korter wordt, zodat we relatief sneller gebruikte materialen weer terug de keten in kunnen brengen.” Kan product-as-a-service (PaaS) ervoor zorgen dat het eenvoudiger wordt om materialen terug te krijgen? Volgens Looijen blijkt de dienst nog niet populair onder opdrachtgevers. “Veel gebruikers kiezen toch voor koop, omdat de perceptie is dat dit kostentechnisch voordeliger is. Ook al wordt geen gebruikgemaakt van PaaS, we proberen er toch langdurig bij betrokken te blijven, bijvoorbeeld door samen met onze partners aanbiedingen te doen voor het onderhoud. Daarnaast is bewustwording van het onderhoud van de vloer belangrijk. Dit heeft een grote impact op de duurzaamheid en geeft de mogelijkheid om materialen terug te nemen. Maar ook op de logistiek. En het uitgangspunt van demontage: alle elementen die we aan een gebouw toevoegen zijn losmaakbaar, zodat we op een later moment materialen weer terug de cirkel in brengen voor hoogwaardig hergebruik.”
Aandachtspunten voor de circulariteitstransitie
De circulariteitstransitie begint voor Forbo Flooring al bij de ontwerpfase: de inkoop van duurzamere grondstoffen, het efficiënte gebruik van energie en manieren om afval te verminderen. Daarnaast moet het gebruik van producten worden gemaximaliseerd, zodat het een dienst wordt. En in de laatste fasen moet de recyclebaarheid en hergebruik gegarandeerd zijn
Back to the Floor en inzamelen van post-consumer afval
Met het Back to the Floor-recyclingprogramma wordt installatieafval terug genomen. Dat geldt in Zweden en Frankrijk bijvoorbeeld voor vinyl en in het Verenigd Koninkrijk en Nederland voor alle linoleum, tapijt en vinyl. Daarnaast wordt post-consumer afval ingezameld en verwerkt. Forbo doet mee aan het door de EU gefinancierde Circular Flooring Project, om de recycling van post-consumer vinylafval tot nieuwe PVC-korrels mogelijk te maken.