Bouwteam als aanjager circulair bouwen
Wat zijn bij circulaire ambities de verschillen tussen een UAVgc-contract en een bouwteam?
Expert Arno Hoevink praat je in zijn blog bij over circulair inkopen, ontwerpen en bouwen.
De ambitie van Nederland kennen jullie waarschijnlijk al: Nederland wil een volledig circulaire economie realiseren. Belangrijk om onder andere het uitputten van grondstoffen, vervuiling en klimaatverandering tegen te gaan. Steeds meer zien we in de bouw het circulair bouwen door hergebruik van materialen terugkomen of het bewust toepassen van materialen die in een volgende levenscyclus opnieuw kunnen worden hergebruikt. Toch brengt het circulair inkopen voor een aanbesteder vaak onzekerheden en risico’s met zich mee. In welke mate is het mogelijk om circulair en eventueel modulair te bouwen? Welke materialen zijn beschikbaar en bruikbaar en in hoeverre is een toepassing haalbaar en wenselijk met het oog op levensduur, kosten en ‘onderhoudbaarheid’? Kortom krijg ik wel wat ik wil?
Het aanbesteden van circulair bouwen
Circulair bouwen vraagt vaak om innovatieve oplossingen, die voor aanbesteders vooraf lastig te overzien zijn. Welke mogelijkheden zijn er precies en wat is de best passende oplossing voor het project? Vaak worden dergelijke projecten daarom niet traditioneel in de markt gezet, maar wordt gekozen voor een contractvorm waarbij de circulaire oplossingen uit de markt worden gehaald.
UAVgc-contract en circulariteit
Het uitvragen van circulariteit door middel van een UAVgc-contract biedt kansen, maar brengt zeker ook risico’s met zich mee. Een nadeel van UAVgc-contracten is dat de aannemer het ontwerp binnen de vooraf opgestelde eisen en randvoorwaarden uit het contract opstelt en het voor opdrachtgever en (eind)gebruikers lastig is om hierin tijdens de ontwerpfase bij te sturen.
Juist bij het toepassen van circulariteit, waarbij vaak naar innovatieve oplossingen wordt gezocht, is het lastig om vooraf de juiste eisen en randvoorwaarden te formuleren. Het risico bestaat dat weliswaar tot een circulair ontwerp wordt gekomen, maar dat deze niet overeenkomt met de verwachting van opdrachtgever of de gebruiker. Het gegeven dat informatieoverdracht tussen partijen vaak moeizaam verloopt draagt hier ook niet bij. Wanneer een object zoals een circulaire brug na vijf jaar alweer vervangen moet worden, omdat deze niet aan de verwachtingen voldoet, is de schade helaas groter dan de winst. Om bovenstaand risico (deels) te ondervangen zijn er verschillende opties, zoals het toepassen van een concurrentiegerichte dialoog, het aanbesteden van een innovatiepartnerschap, maar zeker ook het werken in bouwteam.
Bouwteam en circulariteit
Het voorbereiden van circulaire projecten met een bouwteam heeft als groot voordeel dat opdrachtgever, beheerder, aannemer, leveranciers en andere deelnemers gezamenlijk in het bouwteam aan de slag gaan om te kijken hoe tot een circulair ontwerp kan worden gekomen. Daarbij wordt tegelijkertijd gekeken naar andere criteria zoals functionaliteit, levensduurkosten, vormgeving, onderhoudbaarheid, vandalismebestendigheid, etc. Deelnemers wegen middels een TOM (Trade Off Matrix) verschillende opties af en maken hierbij een zorgvuldige en onderbouwde keuze, waarbij zoveel mogelijk invulling wordt gegeven aan circulariteit, terwijl het ontwerp ook aan de overige wensen en eisen voldoet. Juist door dit trechtermodel toe te passen in het ontwerpproces worden faalkosten door een niet passend ontwerp voorkomen.
Verder is juist bij circulair bouwen de inbreng van deelnemers, zoals beheerders en leveranciers, essentieel. Deze deelnemers nemen normaal gesproken meer op de achtergrond deel aan het ontwerpproces, terwijl zij juist diegene zijn die kennis hebben van de materialen of die het werk na realisatie in gebruik moeten nemen.
Voordelen bouwteams voor circulair bouwen
Bouwteam heeft ten opzichte van andere samenwerkingsvormen onder andere de volgende voordelen voor circulair bouwen:
- Bouwteam faciliteert de voor circulair bouwen benodigde ketensamenwerking, waarbij deelnemers vanuit opdrachtgever (zoals beheerder) en aannemer (onderaannemers, leveranciers) gelijkwaardig deelnemen aan het bouwteamproces.
- Tijdens het bouwteamproces worden de mogelijke circulaire kansen afgewogen tegen andere criteria, zoals levensduur, onderhoudbaarheid e.d., en worden hierin weloverwogen keuzes gemaakt.
- Het is eenvoudiger om grip te houden op zowel realisatie- als levensduurkosten.
- Doordat opdrachtgever en aannemer samen het ontwerp opstellen, is de kans op een mismatch in het ontwerp als gevolg van verschillende verwachtingen of onvoldoende informatieoverdracht kleiner.
- In het bouwteam wordt gezamenlijk afgewogen in hoeverre eventuele risico’s die samenhangen met circulair bouwen acceptabel zijn en worden de risico’s gezamenlijk beheerst.
Blog van Arno Hoevink (TAUW), met toestemming overgenomen uit Bouwmeesters.
Hoevink is medeauteur van de Modelovereenkomst Bouwteam Duurzaam Gebouwd 2020.
Arno Hoevink