De bijdrage van kalkzandsteen aan circulariteit en duurzaamheid
Met het natuurlijke bouwproduct kalkzandsteen kan het circulair bouwen een impuls krijgen. Namens de prominente producent Calduran benoemt Ben Kruseman tal van initiatieven rond kalkzandsteen. “Bij Calduran neemt het milieubewustzijn een belangrijke plaats in.”
Tekst: Wieke Kootstra
Circulariteit is een breed begrip dat tegenwoordig steeds vaker gebruikt wordt in de bouwwereld. Een gebouw is circulair als bij de bouw en het beheer de materialen in een gesloten kringloop worden gehouden, zonder schadelijke emissies naar lucht, water en bodem (GPR Bouw, 2020). Voor (bestaande) steenachtige constructiematerialen is recyclen de beste stap om te komen tot circulariteit.
Bij Calduran in Hoogersmilde wordt ook steeds bekeken welke kansen er op dit gebied zijn. Zo is het bedrijf samen met een werkgroep van TNO bezig met verschillende experimenten en onderzoeken om de circulariteit voor de toekomst te stimuleren. Het is voor Calduran belangrijk om zich bezig te houden met circulariteit en daar worden deze drie redenen voor gegeven: kalkzandsteen is al een milieuvriendelijk product, zandwinning is niet oneindig en de afvalberg moet kleiner
Milieuvriendelijk product
Oprichter Rudolf Roelfsema ontdekte het product in 1900 op een beurs in Berlijn. Tot op de dag van vandaag wordt dit product heel veel toegepast in de bouw. Meer dan 50% van de dragende wanden in de woningbouw zijn tegenwoordig van kalkzandsteen. “Kalkzandsteen wordt al sinds de start in 1905 in Hoogersmilde geproduceerd”, vertelt Ben Kruseman, business development manager bij Calduran. “Doordat kalkzandsteen bestaat uit 95% zand en 5% kalk en water is het allereerst al een natuurlijk en milieuvriendelijk product met een zeer lage milieubelasting.”
Met dat laatste in het achterhoofd wil Calduran bij de ontwikkeling van nieuwe projecten een goede onderbouwing hebben voor een objectieve materiaalvergelijking. In dat kader is NIBE vorig jaar gevraagd om een nieuwe LCA op te stellen en die te vergelijken met de meest gangbare andere bouwmethodes. Het voor kalkzandsteen gunstige resultaat daarvan is te lezen op www.calduran.nl/duurzaamheid. Circulariteit is daarbij een mooie toevoeging (zie kader Elementen kalkzandsteen) en daarnaast probeert Calduran op verschillende manieren een zo duurzaam mogelijk bedrijf te zijn.
Hoe pakt Calduran duurzaamheid aan?
- Het reduceren van fossiele brandstoffen door middel van elektrische heftrucks; - Een zandzuiger met elektrische motoren; - Stikstofuitstoot op de bouwplaats verlagen door elektrische stelmachines te leveren; - Geen afval produceren door productuitval; - Afval hergebruiken; - Opstellen afvalbalans en goede scheiding van bedrijfsafval om te komen tot een afvalloze fabriek; - Het jaarlijks terugdringen van het energieverbruik door strakke meerjarenafspraken met de overheid; - Beter gebruik maken van retourvrachten na levering en daardoor reductie van het aantal transportkilometers; - Duurzaam beheer van zandwinlocaties in en naast natuurgebieden (Natura 2000).
“Om grote afstanden te voorkomen, zijn we met regionale ontwikkelingen bezig.”
Zandwinning niet oneindig
“We zijn ons ervan bewust”, vervolgt Kruseman, tevens Duurzaam Gebouwd-expert, “dat het winnen van zand uit onze eigen zandwinputten in Hoogersmilde en het Veluwemeer bij Harderwijk niet oneindig kan doorgaan. Vanuit de werkgroep TNO zijn we daarom permanent op zoek naar andere secundaire grondstoffen, afkomstig van de sloop van panden. Denk naast kalkzandsteengranulaat aan betongranulaat en verder ook aan secundaire grondstoffen van buiten de bouwsector, zoals vervuilde grond die is gewassen. De vraag die wij vooral onderzoeken is: kunnen wij op andere manieren nieuwe en duurzame kalkzandsteen producten maken met dezelfde kwaliteit?”
Het voordeel van het baggeren in het Veluwemeer, in de nabijheid van een Natura 2000 locatie, is dat Calduran er ook aan natuuronderhoud doet. Dat zorgt ervoor dat waterschappen hiervoor geen extra geld hoeven uit te geven. In Hoogersmilde is dit niet het geval, omdat dit een eigen zandwinput is en minder groot dan het Veluwemeer. Desalniettemin is rond de zandwinning in Hoogersmilde een prachtig beschermd natuurgebied ontstaan.
Vanuit het Vereniging Nederlands Kalkzandsteenplatform (VNK) is Calduran lid van de TNO-werkgroep, samen met diverse sloopbedrijven, afvalverwerkers, kalkzandsteenverwerkers en een bouwbedrijf. Kruseman: “In de praktijk komen we soms zaken tegen die nieuwe ontwikkelingen belemmeren, ook bij circulariteit. Door samen te werken met verschillende partijen, kunnen we de verschillende opties gezamenlijk goed bekijken.”
“Neem bijvoorbeeld de transportafstand, die groter wordt als slooppuin van panden wordt gebruikt. Om de grote afstanden te voorkomen, zijn we met regionale ontwikkelingen bezig. Zo levert Bork Recycling uit Stuifzand en Hoogeveen onder meer betongranulaat en levert Koers uit Hoogersmilde schoon zand dat vrijkomt bij het wassen van vervuilde grond. Deze beide experimenten leveren hoopgevende resultaten op. Ook met andere sloop- en amoveerbedrijven hebben we goede contacten. De werkgroep heeft daarom allereerst het bouwproces en de grondstofstromen in beeld gebracht. Hierbij worden knelpunten geïnventariseerd en geanalyseerd, zodat vervolgens naar een oplossing kan worden gekeken. We willen dit project eind 2020 af te sluiten met meerdere pilots.”
Elementen kalkzandsteen
Het elementensysteem bestaat uit een bouwpakket van hele elementen en passtukken. De passtukken van Calduran worden gezaagd in een volautomatische zagerij. Bij het zagen van de passtukken door een grote robot blijft zaagafval over. Dit kan nog goed gebruikt worden en daarom wordt het zaagafval naar de puinbreker gebracht. Van het granulaat dat hierbij ontstaat, kunnen weer nieuwe kalkzandsteen producten worden gemaakt. Af en toe komen er ook producten uit de fabriek die niet helemaal naar wens zijn. De druksterkte is niet goed of er zitten beschadigingen aan het product. Ook deze producten worden meegenomen naar de puinbreker. Opnieuw een circulair proces.
Calduran Caldubo Elementen
Bij kalkzandsteen bestaat het zandmengsel voor circa 50% uit grof zand, wat vergelijkbaar is met de hoeveelheid grof toeslagmateriaal in beton (volgens CUR 112). Bij Calduran Caldubo is 40% van het grove toeslagmateriaal vervangen door gerecyclede (beton)puingranulaten. Van deze 40% is minimaal 50% afkomstig van de sloop van gebouwen. Verder is maximaal 50% kalkzandsteen puin afkomstig van de eigen productie (zaagafval en afgekeurde passtukken). Caldubo Elementen worden altijd projectmatig geleverd in diktes van 100, 120, 150, 214 en 300 mm in druksterkteklasses CS12 en CS20. Hoogbouwelementen en stenen en blokken zijn niet als Caldubo leverbaar. Caldubo producten voldoen aan de kwaliteitseisen volgens het KOMO-certificaat voor kalkzandsteen en aan de normen voor uitloging, zoals die gesteld zijn in het Besluit Bodemkwaliteit. Bij Caldubo elementen kunnen kleine vervuilingen in het gerecyclede granulaat zich aan het oppervlak aftekenen. Deze verdwijnen achter de stuclaag.