‘We maakten van een monument een duurzaam, hedendaags gebouw’
Voor de jonge faculteit Campus Fryslân zocht de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) een nieuwe, bijzondere locatie. Dat werd het monumentale beursgebouw in Leeuwarden. “Na een flinke verbouwing is het gebouw nu het eerste monumentale all-electric onderwijsgebouw in Nederland,” vertelt projectleider Ben Molema.
Sinds 2018 bestaat er een nieuwe faculteit bij de RUG: Campus Fryslân. Daar ligt de focus op multidisciplinair onderzoek binnen thema’s die relevant zijn in de Friese regio. “Deze jonge studie van de RUG profileert zich als begaan met de wereld. Dan wil je een locatie die daarbij past,” vertelt Molema. Na een haalbaarheidsstudie in samenwerking met onder meer de Provincie Fryslân en de Gemeente Leeuwarden kwam er een plan. Het beursgebouw uit 1861 zou worden omgetoverd tot een duurzame, moderne onderwijslocatie. “Het Beursgebouw is een echte eyecatcher en past daar goed bij. Duurzaamheid was een belangrijke factor.”
Traditie van buiten, modern van binnen
Alle samenwerkende partijen keken dan ook hoever ze met duurzaamheid konden gaan in dit monumentale pand. “J.O.N.G. Architecten maakte een ontwerp waarbij de buitenkant volledig geconserveerd én in ere hersteld werd, maar de binnenkant modern en strak werd.”
Vervolgens ging het team om tafel met de bouwpartner en installateurs om een bouwplan te maken. Molema: “Daar zat behalve onmisbare technische kennis ook veel enthousiasme en passie. De Friese uitvoerders waren trots dat ze in hartje Leeuwarden zo’n uniek gebouw mochten opknappen.”
Duurzaamheid in een monument
Als het gaat om duurzaamheid, vielen een hoop puzzelstukjes uiteindelijk in elkaar, vertelt Molema. “In het oorspronkelijke ontwerp zat bijvoorbeeld een techniekruimte op de eerste verdieping, omdat wij dachten dat het niet in de kelder paste. De installateur zorgde voor een betere warmte-koude-installatie die wél volledig in een ruimte in de kelder paste.”
Andere uitdagingen waren met name isolatie en dakconstructie. Aan de monumentale ramen mag niets worden veranderd, maar opzetramen bieden een oplossing voor goede isolatie. En om de 360 zonnepanelen te kunnen dragen, is het dak verstevigd.
“Verbouwen is complexer dan nieuwbouw,” benadrukt Molema. “Zeker in zo’n monumentaal pand weet je soms niet wat je tegenkomt. De sober afgewerkte begane grond was van origine waar de goederen binnenkwamen. Toen de vloer eruit ging, kwamen we oude rails en gele klinkers tegen. Die zijn opnieuw gelegd en met een nieuwe vloer toegedekt.”
Hoge ambities met duidelijk einddoel
Het resultaat: een grotendeels zelfvoorzienend pand, en het eerste volledig elektrische monumentale onderwijspand in Nederland. Het kan dus gewoon, maar daarbij zijn ambities onmisbaar, vindt Molema.
“Je moet weten waar je aan begint, je beseffen dat je met een monument geen onmogelijke dingen kunt doen en helder hebben waar je wil eindigen. Wij gingen voor bewezen technieken en hebben met de technische ploeg gekeken wat wel en niet kon. Die waren daar heel goed in, en we hebben ze ook veel vrijheid gelaten.”
In 2019 kon de nieuwe faculteit Campus Fryslân hun tweede onderwijsjaar in het Beursgebouw starten. Molema kijkt trots terug op het project. “Het is gaaf dat je een monument met al z’n grandeur én beperkingen hebt kunnen opwaarderen naar een hedendaags gebouw.”
Meer weten?
Nieuwsgierig naar meer goede voorbeelden en ervaringen met het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed? Kijk ook eens op het Kennis- en innovatieplatform verduurzaming maatschappelijk vastgoed.