MPG: meer dan een eis uit het bouwbesluit
Tekst: David Anink
Bij de MPG denkt men al snel aan de verplichte toets voor nieuwbouw. De rekenmethode heeft echter veel meer te bieden. Nieuwe aanvullingen op de methode hebben geleid tot een ‘toolbox’ die kan helpen met het realiseren van duurzame ambities: een handig hulpmiddel dat zich niet alleen richt op nieuwbouw, maar die ook van waarde is voor de bestaande bouw.
Er zijn op dit moment twijfels over de effectiviteit van de MPG. De huidige prestatie-eis in het Bouwbesluit wordt te gemakkelijk gehaald. Die is echter niet bedoeld voor de koplopers. Van hen kán en mág worden verwacht dat zij laten zien dat het beter kan.
De MPG kan als hulpmiddel ingezet worden bij planprocessen met écht duurzame ambities. De MPG biedt kwantitatief inzicht in complexe vraagstukken, waarbij de optimale aanpak van veel variabelen afhankelijk is. Met dit inzicht kunnen er goed onderbouwde keuzes worden gemaakt voor een duurzame aanpak.
In de afgelopen periode is een aantal stappen gezet, waardoor de toepasbaarheid van de MPG [bron 1 + 2] is toegenomen. Figuur 1 toont dat er inmiddels een methodisch geheel beschikbaar is, voor zowel nieuwbouwplannen als bij de duurzame aanpak van bestaande gebouwen. In het gebruik van de MPG is de relatie met energie een complicerende factor, waarvoor de MPG+ (eerder aangeduid met DPG) een oplossing biedt.
Figuur 1: Inzet methoden voor een optimale, op duurzaamheid gerichte aanpak.
Meenemen van circulariteit in duurzame planvorming
Bij duurzame planvorming is circulariteit een belangrijk aandachtspunt. Circulariteit vormt daarbij geen doel op zich, maar is wel een belangrijk middel om het opraken van voorraden (grondstoffen, maar ook schoon water, lucht en bodem) tegen te gaan. De toepassing van circulaire strategieën wordt steeds beter in de MPG gewaardeerd (verbeeld in de blauwe cirkels in figuur 1).
'Bij de MPG gaat het om de materiaalgebonden milieu-impact, die ergens gedurende de levenscyclus ontstaat'
De MPG gebruikt een benadering gericht op de levenscyclus van materialen. De inzet van secundaire grondstoffen en de recycling van afgedankt materiaal hadden hierin al een belangrijke plek. Recent zijn afspraken gemaakt over hoe hergebruik meegenomen kan worden in de MPG [bron 3]. Hierbij gaat het zowel om de toepassing van tweedehands producten, als de hergebruikspotentie in de toekomst. Deze afspraken zijn nog niet verwerkt in de formele MPG-bepalingsmethode.
Biobased producten scoren over het algemeen goed, omdat de milieu-impact van de productie beperkt is. Hierbij telt de CO2-opslag tijdens de gebruiksduur van het product niet mee, omdat er een vergelijkbare emissie aan het eind van de levensloop tegenover staat.
Figuur 2: drie benaderingen voor het vaststellen van de specifieke gebouwlevensduur [bron 4]
Hoewel de opslag over de gehele levenscyclus nihil is, is er wel sprake van een tijdelijke opslag van CO2. Op dit moment wordt verkend of en hoe de tijdelijke opslag bij langcyclische producten, zoals houtskeletbouw-elementen, in de MPG gewaardeerd kan worden.
Eén van de circulaire strategieën is levensduurverlenging. Voor de levensduur van een bouwwerk is een defaultwaarde beschikbaar, waarvan goed gemotiveerd van afgeweken mag worden. Recent is een onderzoek [bron 4] opgeleverd, waarin drie benaderingen zijn opgesteld om deze afwijking te onderbouwen. Door een langere gebouwlevensduur werken adaptiviteit en kwaliteit door in de MPG-score.
MPG+: materiaal en energie komen samen
Bij nieuwbouwplannen stelt het bouwbesluit aparte eisen aan de milieuprestatie en energieprestatie. Bij de MPG gaat het om de materiaalgebonden milieu-impact, die ergens gedurende de levenscyclus ontstaat. Tot voor kort was de situatie vaak dat er aandacht was voor het behalen van de energieprestatie-eis en daarna de MPG-berekening, die er als verplicht nummer nog achteraan kwam. Met de 3 BENG-eisen en de komende aanscherping van de MPG-eis naar 0.8, zal deze aanpak tot onaangename verrassingen leiden.
De MPG en BENG zijn min of meer communicerende vaten. Dit doordat voorzieningen voor het behalen van de energieprestatie, zoals triple beglazing, extra isolatie en zonnepanelen leiden tot een slechtere MPG-score. Logisch dat er behoefte is ontstaan aan een integrale afwegingsmethode, want wat is netto het klimaat- of milieueffect? De MPG+ (verbeeld in de oranje cirkel in figuur 1) blijkt in de praktijk zijn waarde te bewijzen voor het krijgen van inzicht in de prestatie van energie- en materiaalgebruik samen. De integrale afweging wordt mogelijk doordat nu ook op de energiedragers (m3 gas, kWh elektriciteit, GJ warmte) de levensduurbenadering is toegepast. De hoeveelheden per energiedrager worden bepaald met de energieprestatieberekening (NTA8800).
MPG ook geschikt voor bestaande bouw
De MPG, en de daaraan gekoppelde regelgeving, was tot voor kort gericht op nieuwbouw. Dit terwijl de opgave van verduurzaming van de bestaande bouw veel groter is. We staan voor een gigantische energietransitie, waarbij een groot deel van het vastgoed grondig aangepakt moet worden. Eind vorig jaar is de MPG geschikt gemaakt voor het in beeld brengen van de consequenties van aanpakscenario’s bij verbouw, renovatie en transformatie. Hiertoe heeft W/E adviseurs een addendum [bron 5] op de MPG-bepalingsmethode voor nieuwbouw opgesteld (verbeeld in de paarse cirkel in figuur 1). Zoals de naam ‘MPG verbouw en transformatie’ doet vermoeden is de methode, die in eerste instantie is ontwikkeld voor renovatievraagstukken, ook bruikbaar op strategisch niveau. In figuur 3 is een voorbeeld van de inzet van de ‘MPG verbouw en transformatie’ opgenomen. Te zien is wat de MPG-scores zijn bij 5 scenario’s voor de aanpak van een appartementencomplex uit 1990.
Figuur 2: MPG-scores bij 5 varianten voor de aanpak van een appartementencomplex uit 1990
Kortom, zet de MPG in voor verduurzaming
Met de bovenstaande aanvullingen op de MPG krijg je de beschikking over een waardevolle toolbox, waarmee onderbouwde duurzame planvorming mogelijk is. Bij nieuwbouw met een ambitie op de MPG die aanzienlijk verder reikt dan wat conform het Bouwbesluit is vereist. En ook bij de verduurzaming van bestaande gebouwen biedt het gebruik inzicht in de manier waarop de te behalen duurzaamheidswinst optimaal is. Aan de slag!
Tips voor duurzaamheid en circulariteit:
- Breng duurzaamheid en circulariteit zo vroeg mogelijk in. Beslissingen die dan genomen worden, hebben de meeste impact. Ook kan een latere introductie tot extra kosten leiden.
- Een gebouw is pas duurzaam als het op een prettige en gezonde manier gebruikt kan worden. Daarvoor is meer nodig dan aandacht voor materiaal- en energiegebruik. W/E adviseurs is de maker van de software applicatie GPR Gebouw, waarin alle aspecten van duurzaamheid een plek hebben en gemeten kunnen worden.
Bronnen:
1. Bepalingsmethode ‘Milieuprestatie Gebouwen en GWW-werken’ versie 3.0, januari 2019 + wijzigingsbladen
2. Marvin van Kempen; ‘Nieuwe versie MPG en aanscherping eis stimuleren circulair bouwen’; Duurzaam Gebouwd; woensdag 15 juli
3. Eindrapport beoordeling milieuprestaties van her te gebruiken elementen; SGS Intron; 21 juni 2019
4. ‘Onderzoek ‘Richtlijn specifieke gebouwlevensduur, bedoeld voor toepassing bij de milieuprestatie-berekening’; W/E adviseurs; Utrecht, december 2020
5. ‘Bepalingsmethode milieuprestatie Verbouw en Transformatie; addendum bij de Bepalingsmethode milieuprestatie gebouwen en GWW-werken, januari 2019’; W/E adviseurs; Utrecht, 12 oktober 2020