Portretfoto: Benno Nijenhuis
Recentelijk heb ik een aantal mooie interviews mogen afnemen met architecten en dakondernemers. De kernvraag was: ‘Wat is de invloed van de huidige covid-19 pandemie op de visie van de binnenstedelijke architectuur en de platte dakenmarkt in het bijzonder?’ We richten onze huizen deels in als kantoor, zitten minder op de weg en nemen digitaal deel aan vakbeurzen. We komen onze eigen buurt niet eens meer uit.
Dat moet toch consequenties hebben voor de ontwerpvisies van de toekomstige binnenstedelijke bouw? Een vernieuwde focus op fijn leven en werken? Kijk je liever uit vanaf je werkplek naar een plat dak zonder duurzaamheidsontwikkelingen of verkies je een tuindak?
''Een multifunctioneel dak is niet een product, maar een samengestelde afdichting''
Beeld: Dakdokters
Keuzes maken
Ik denk niet dat we de oplossing moeten gaan zoeken aan de producentenkant. Wij willen namelijk wel. Er zijn voldoende initiatieven in de markt die vanuit de producentenkant worden ondersteund. Maar ze leggen wel een pijnpunt bloot: een multifunctioneel dak is niet een product, maar een samen-gestelde afdichting. Een geheel van meerdere lagen die gezamenlijk tot doel hebben een duurzaam waterdichte, isolerende en bouwfysische laag te vormen op het platte dak met functionele eigenschappen. Een nieuw maaiveld waar vervolgens de multifunctionaliteit op ingericht kan worden. Alleen ook hier geldt, en daar zit de kern van het probleem:
deze ketting is zo zwak als de zwakste schakel.
Open marktplaats
Het platte dak is in Nederland een soort van open marktplaats. De verantwoordelijkheden uit de ontwerpfase van een gebouw worden niet overgedragen naar de uitvoeringsfase. Wat dat betreft is de situatie nu nog grotendeels hetzelfde als eind jaren 90. Materialen worden nog steeds op productniveau uitge-wisseld.
Als een EPDM-dakbedekking wordt voorgeschreven in een multifunctioneel platte dakconstructie, dient dat een doel en kun je niet zomaar deze laag omwisselen voor een andere. Het is goed dat er andere keuzes zijn, maar wissel dan het gehele systeem om en doe niet aan willekeur.
Veranderend inzicht
Terug naar mijn interviews. Eén is een architect en de ander heeft een voorliefde voor het groene dak, iemand met een missie. De architect geeft in het interview zijn visie op de toekomstige binnenstedelijke ontwikkeling: gestapelde bouw met hybride functies en veel groen, waar op een functionele en ontspannende manier de woon- en werkfunctie gecombineerd kunnen worden en met ingerichte platte daken, verspringende balkons en patio’s. “We gaan de binnenstad definitief anders inrichten. Waar in het verleden de woonfunctie centraal stond, wordt het nu meer de combinatie van werken, wonen en recreëren.” De dakondernemer onderstreept dit en geeft ook aan dat er binnenstedelijk nog zo veel ‘vrije daken’ zijn, waarop we iets met groen of recreatief kunnen doen. Er wordt veel bijgebouwd, maar het binnenstedelijke potentieel blijft aanwezig.
Harde B-to-B markt
En deze gedachten horen we meer, we willen vanuit het ondernemerschap en ontwerp wel degelijk doorzetten. Toch gaat er dan wat mis in de schakel van het ontwerp tot het moment van oplevering. Mijns inziens ligt het euvel in het feit dat we in een ‘harde’ B-to-B markt zitten. In de B-to-B willen inkopers maar al te graag afromen, want zo zijn ze opgevoed. Een systeem wordt in onderdelen ontkoppeld en per laag uit onderhandeld. Dat zien we nagenoeg niet in de B-to-C markt of de meer ‘zachtere’ B-to-B. Daar speelt emotie en persoonlijke interesse nog wel degelijk een rol. Waarom wordt er in kantoren bijvoorbeeld zo veel geld uitgegeven aan vloerbedekking, terwijl er bezuinigd moet worden op de dakbedekking? Als het dak lek is, gaat immers ook de duurdere vloerbedekking eraan.
Cruciale aansluitingen
Het multifunctioneel duurzaam inrichten van platte daken en balkons in gestapelde bouw vergt wel wat andere inzichten. Een plat dak bij hoogbouw op 70 meter zal niet snel worden ingericht als een intensief groendak. Vaak wordt het de plek waar de technische installaties staan. De aandacht verschuift dan eerder naar de balkons en patio’s, waar met bloembakken en speciale afdichtingen ruimte wordt gecreëerd voor de begroeiing en bewatering.
Wonderwoods in Utrecht en De Valley in Amsterdam zijn mooie voorbeelden: groene oases in gestapelde bouw waar EPDM voor de water- en luchtafdichting zorgt. Of de Grotius torens in Den Haag, waar verspringende driedimensionale balkons met groen voor een heel bijzondere uitstraling zorgen. Wat al dit soort projecten verbindt, is de complexiteit van de afdichtingen. We hebben het hier niet meer over zogenaamd eenvoudige daksystemen of 2D gevelaansluitingen. Hier worden driedimen-sionale afdichtingen gevraagd, kennis van prefabricering van elementen en bouwkunde. EPDM is dan vaak de beste oplossing als het gaat om duurzame afdichtingen.
''Conservatisme viert nog hoogtij''
Het vliegwiel
Is covid-19 het vliegwiel voor duurzame acceptatie van een multifunctionele inzet van het platte dak? Daar ben ik heilig van overtuigd. Alleen moeten wij in ons eigen vakgebied nog de nodige stappen zetten. Met name moeten wij onze eigen perceptie van de opbouw van het platte dak goed onder de loep nemen, omdat conservatisme nog hoogtij viert.