Flexibel verwarmen en koelen met de warmtepomptechniek
De lat lag hoog bij de verduurzaming van het kantoorpand van Koenen en Co, accountants en adviseurs in Herten (Roermond). De installatie in het pand moest tegelijkertijd verwarming en koeling kunnen aanbieden en ook in de toekomst goed kunnen worden aangepast. De oplossing werd ontworpen door Curvers Raadgevende Ingenieurs in samenwerking met LG Air Solution.
Tekst: Ysbrand Visser, Beeld: LG Air Solution
De praktische uitdaging zat hem hier, aldus Wilco Henzen (consulting sales manager LG Air Solution), in het leveren - zonder aardgas - van warmte en koude met de buitenlucht als energiebron. Het werd uiteindelijk een airconditioning-systeem met de mogelijkheid om te koelen, maar ook als hoofdverwarming. En dat het hele jaar door. Het was installatieadviseur Curvers die verantwoordelijk was voor dit ontwerp en koos voor LG. Curvers-directeur/eigenaar Marco Severens is overtuigd van de werking van het systeem van LG. Om de toekomstige eindgebruikers ook te overtuigen, nam hij ze mee naar referentieprojecten, zoals het gemeentehuis van Maasbracht, waar het gros van de medewerkers ook ‘supertevreden’ is over de LG-installatie.
“Elke werknemer kan nu zelf bepalen of hij een ruimte wil verwarmen of koelen.”
Koenen en Co wilde een installatie die nu én in de toekomst heel flexibel is. En ook duurzaam, dus met een GPR-score van minstens 8,5 om zo gebruik te kunnen maken van de Vamil-regeling. Elke werknemer kan nu zelf bepalen of hij een ruimte wil verwarmen of koelen. Severens: “Koenen en Co wilde ook de mogelijkheid hebben om kantoorwarmte goed af te schermen, zodat die niet verdwijnt in bijvoorbeeld een hoge kantoortuin. Natuurlijk is het lastig om in één gebouw tegelijkertijd verwarming en koeling aan te bieden. Met vloerverwarming of een all air systeem wordt dat vaak een heel complexe installatie, maar dat kan wel met het VRF-systeem van LG, een compleet klimaatsysteem voor koelen, verwarmen, ontvochtigen en ventileren.”
Warmte transporteren door gebouw
“Op basis van de stramienmaat van een pand”, vervolgt Severens, “kun je met LG heel goed een installatie opbouwen. In een rechthoekig gebouw dat noordoost is georiënteerd, wil je dat de noordgevels met name in het voor- en naseizoen voldoende warmte bieden, terwijl de zuidgevels dan vaak om koeling vragen. Met deze installatie kan intern de warmte worden getransporteerd van de warmere zuidgevel naar de noordgevel. In plaats van dat we, met extra veel energie, die warmte uit de buitenlucht halen.”
Henzen licht die techniek verder toe. “De zomers worden steeds warmer en die warmte komt vroeg of laat toch binnen. De behoefte aan koeling wordt dus steeds groter. Dit systeem werkt als een koelkast, waarin het van binnen koud is. De warmte die aan de achterkant wordt afgegeven, blazen we echter niet weg. Vooral in de tussenseizoenen wordt die restwarmte in het gebouw behouden op de plaatsen waar warmte nodig is.”
“Bij een dergelijk systeem”, vervolgt Henzen, “zorgen heat recovery boxen in het leidingwerk voor het transport van deze gratis energie. Die boxen zijn in staat om restwarmte te behouden en te sturen. Dat geeft ook de flexibiliteit om te kiezen voor verwarming, terwijl men in een andere ruimte kiest voor koeling. Dit is ideaal in de tussenseizoenen. Het pand kent dankzij die techniek heel weinig warmteverlies, waardoor ook ’s winters de behoefte om te verwarmen heel laag is. Je pompt de warmte als het ware rond. En als je ergens toch meer warmte of koude nodig hebt, wordt de buitenunit erbij betrokken om daar de koude of warmte vandaan te halen.”
Goede ppm
Een ander aspect van de installatie is het ventileren en de gezonde lucht. Severens: “Daar stuurt de GPR ook beetje in. Het Bouwbesluit schrijft een bepaalde minimale ventilatiecapaciteit voor. Je kunt er zelf voor kiezen om een hoge ventilatievoud te pakken voor meer frisse lucht, maar dan gaat het energieverbruik ook omhoog. Een gezond gebouw is dus niet per definitie een duurzaam gebouw. "Bij scholen zie je de energielasten vaak omhoogvliegen, dus daar moet je een goede balans in zien te vinden. En niet ventileren als het niet nodig is.”
Severens maakt daarom een duidelijke keuze. “Een ppm-waarde van rond de 800 tot 1000 is gewoon heel goed. Het heeft geen zin om een waarde van 500 na te streven, terwijl het buiten 400 is. Je moet dan gigantisch veel ventileren, waar een persoon weinig voordeel van heeft, terwijl het wel veel energie kost. We hebben er daarom voor gekozen om wel meer verse lucht naar binnen te brengen dan het Bouwbesluit eist, maar ook niet te veel.”
“Als er bijvoorbeeld in het personeelsrestaurant op de tweede verdieping een feestje is, staat de rest van het gebouw leeg. Op basis van de CO2-waarden op dat moment leiden we de lucht van de begane grond tijdelijk om naar de tweede verdieping. Daardoor konden we de installatie kleiner engineeren en dit zorgt ook voor minder energieverlies.”
“Met deze installatie kan intern de warmte worden getransporteerd van de warmere zuidgevel naar de noordgevel.”
Samenwerking
In het pand zijn ook vertrekken waar meer comfort gevraagd wordt. Daar voedt het warmtepompsysteem de vloerverwarming. Ook die keuze is te danken aan de prima onderlinge samenwerking. Henzen: “Systemen met warmtepompen op basis van energie uit de buitenlucht vormen een bewezen concept, dat goed en flexibel functioneert voor hoofdverwarming en voor koeling. Het is echter niet alleen copy-paste. Het goede concept zit ’m ook in de samenwerking met Curvers, in het trainen en het samen tot de juiste selectie komen. Ieder project is als een wedstrijd. Je gaat samen die wedstrijd in en als je verslapt, ben je weg.”
Corona en recirculeren
De installatie in Herten werkt met recirculatie van lucht, wat in coronatijd discussies oproept. Severens heeft er een duidelijke mening over. “Neem een ruimte met twee of drie personen. Als je de lucht die je uit die ruimte haalt, laat afkoelen en weer terugblaast, wat is dan het extra gevaar? Je wordt eerder besmet door contact van persoon op persoon dan via die unit. Omdat we werken met kleine units op 3,60 meter van elkaar, blijven virussen in die ruimte. Je verspreidt die dus niet door het hele gebouw.” “Je ziet nu ook meer besmettingen bij bijvoorbeeld scholen zonder ventilatie en dus met open ramen, dan bij scholen met goede ventilatie- of recirculatiesystemen. Dat heeft met name te maken met het goed gecontroleerd laten ventileren van de lucht. Door de hoge luchtsnelheden als je een raam openzet, wordt die anderhalve meter makkelijker overbrugd en is de besmettingskans groter. Dat geldt ook voor tafelventilatoren. Je mag dus wel recirculeren, als je maar goed en voldoende ventileert. Dat gebeurt met dit systeem van LG, in combinatie met een aanvullend ventilatiesysteem.”
Beeld: Het kantoorpand van Koenen en Co, accountants en adviseurs in Herten (Roermond)